चित्ती असू द्यावे...

लहान असताना, आम्ही वाड्यात दगडी पायरीवर बसून समोर चौकात पडणारा पाऊस बघायचो. ही कदाचित माझी पावसाची सगळ्यात पहिली आठवण असावी. या आठवणीत सगळं गच्च भरलेलं आहे. आम्ही आडोशाला जरी बसलो असू तरीही, अंगावर छोट तुषार पडत असायचे, चौकात सायकली आणि आयकॉनिक विजया सुपर स्कुटर असायची, त्यावर पत्र्याची शेड होती, लाकडी जिना होता, आणि या प्रत्येकावर पडणारा पाऊस आपापल्या परीनं वेगवेगळा आवाज करायचा. या आवाजावरून किती मोठा पाऊस आलाय हे कळायचं. त्यातल्या त्यात तिरकस पडणाऱ्या पावसाचं मला उगाचच जास्ती कुतूहल वाटायचं. पन्हाळीमधून ओघळून, गच्चीमधून झिरपून, गाव भटकून, आता आपण त्या गावचेच नाही म्हणून चौकातल्या दगडी पायऱ्यांच्या समोरून पाण्याचा ओघळ चाललेला असायचा. या आठवणीत वीज चमकलेला फक्त आवाज आहे. लख्ख उजेड टाकणारी वीज बघितल्याचं काही आठवत नाही. पाऊस पडणे हा प्रकार जसा प्रिय होता, तितकाच त्या काळी माझ्यासाठी, वीज पडणे हा प्रकार अनाकलनीय होता. राहून राहून त्याची चर्चा कायम सुरु असायची. आत्ता हे आठवताना मजा याची वाटतेय की, बहुधा या सगळ्या आठवणी संध्याकाळच्या किंवा रात्रीच्या आहेत. आता दिवसा पाऊस आलाच नाही असं तर नक्कीच नसणार. पण कदाचित, दिवसा आलेल्या पावसाची आठवण, बळजबरीने घालावा लागलेल्या रेनकोट मुळे पुसून निघाली असावी.

हे सगळं असंच करत शाळा बिळा पार पडली. कॉलेजमध्ये पावसाचा संबंधच आला नाही असं आत्तातरी वाटतंय. यासाठी खास कधीतरी ठरवून आठवायला बसलं पाहिजे. कॉलेज म्हणालं की खूपच वेगळ्या प्लॅनेटवरच्या आठवणी आहेत. त्यात मग पाऊस किंवा रेनकोट किंवा असलं काहीच येत नाही.

इथून थेट पुढचं जे आत्ता आठवतंय ते म्हणजे नाईट शिफ्ट मधला पाऊस. पुण्यात आल्यानंतर सुरुवातीच्या काळात, २-३ वर्षं तरी नाईट शिफ्ट होती. सुरुवातीला काही माहिती नव्हतं म्हणून. आणि नंतर मजा येत होती म्हणून. पावसाळ्यामध्ये, सकाळी सकाळी काम संपवून घरी जाताना, मी चक्क पाऊस यायची वाट बघत बसायचो ते आठवतंय. रात्रभर चार पाच वेळा कॉफी पिऊन झालेली असली, तरी पावसाची वाट बघत रिचवलेला शेवटचा कप म्हणजे मेडिटेशन असायचा. यामध्ये चहाचा नंबर कसा लागला नाही याचं नवल आहे. पण ठीकपण आहे. इतकं हवंच कशाला चहाचं कौतुक. हे आपलं आपलं एक उगाच तयार केलेलं तत्वज्ञान. की आता घरीच जायचंय न? मग त्यासाठी कशाला रेनकोट आणि टोपी वगैरे लवाजमा. त्यापेक्षा वॉटर प्रूफ बॅग घेऊ. ते जास्ती रास्त. नाही का? आणि मग असं दरवेळी खास पावसाची वाट बघून मग नखशिखांत भिजत घरी गेल्यावर स्वतःवरच खुश व्हायला व्हायचं. ते वेगळं सुख. ही पावसाची दुसरी ठळक वाली आठवण. यामध्ये पण पॅकेज्ड डील असायचं. खरं तर पाऊस म्हणजे फक्त भिजणं नव्हतं. त्यात ओलावा होता, नाद होता, गंध होता, ख्या ख्या खी खी होतं, आयुष्याचं गुपित आणि फिलोसिफिकल किरकिर होती, भावनिक रडारड होती, अजागळ खाणं पिणं होतं, फिगरेटीव्ह आणि लिटरल धडपड होती. आणि नवं म्हणजे, थोडीशी खर्डेघाशी आणि थोडीशी फोटोग्राफी होती. एकूण काय? तर सगळा पावसाचा लवाजमा अपग्रेड झालेला. आता पुढच्या व्हर्जन मध्ये काय अशी चाहूल लागावी असा.

पण मग विंडोज मिलेनियम नंतर विंडोज विस्टा जसं आलं तसं पावसाच्या अनुभवाचं पुढचं व्हर्जन पण आलं. हा पाऊस थोडा सोशल डिस्टंसिंग वाला पाऊस होता. हा पाऊस काचेबाहेर आणि मी काचेच्या आत. कधी गाडीची काच, बाल्कनीची काच, ऑफिसच्या इमारतीची काच, कधी मोबाईल फोनची काच. बहुदा या सगळ्याच काचा नॉइज प्रूफ. त्यामुळे त्यांचा नाद करायचा नाही. गंध वगैरेचा संबंध नाही. मग आता हा पाऊस अनुभवणार कसा? या काळात, पाऊस इज अ गुड आयडिया असं इतकंच वाटायला सुरु झालं. पाऊस ही, "आमच्या काळी हे असं असायचं..." वरून सुरु करायची गोष्ट झाली. रेनकोटची जागा आता ब्लेझरने घेतली. दोघंही पावसाचे वैरी जे छातीशी कवटाळून ठेवायला लागतात. पण पोस्ट मोर्टेर्म केल्यासारखा कधी कधी पाऊस सापडतो सुद्धा. नाही असं नाही. ओला रास्ता, काळवंडलेलं आकाश, कधी कधी मूक कडाडणारी वीज, पुसटसं झालेलं बाहेरचं चित्र, सगळं अर्थातच काचेपलीकडचं. खूपच जोराचा पाऊस पडणार असेल तर आगाऊपणे चार पाच ईमेल्स पण येतात. की, बाबांनो बाहेर पडू नका. पाऊस येणारे. मग लहान मुलं रेन रेन गो अवे, कम अगेन अनादर डे हे असं गायला लागतात. आणि इथेच झाला न सगळा पैसे खोटा? असं म्हणून मी माझ्या कॉफीकडं वळतो. आता यावर काय बोलतोस सांग! असं स्वतःलाच विचारतो.

या सगळ्याला, एक खूप भारी मैत्री होती आमची आणि आता आठवण राहिलीय, असा थोडासा रंग आल्यासारखं वाटतं खरं. पण यात पिच्चर अभी बाकी है मेरे दोस्त असंही म्हणावं यातला भाग नाहीये. जे आहे हे असं आहे आणि इथवर आलंय. पुढे काही असेल तर समजेल. नसेल तर तेही समजेल. खरं तर, मी आजूबाजूला बघितलं तर हे इतकं ग्लूमी चित्र नाहीये. या सध्याच्या व्हर्जनमध्ये सुद्धा हा पाऊस जसा मिळतोय तो अनुभव बाकी कुठल्याही अनुभवांपेक्षा, थोडासा उजवा नक्कीच आहे. मग तुलना भूतकाळाशी करावी की वर्तमानकाळाशी करावी की अपेक्षित भविष्यकाळाशी करावी हा इतकाच प्रश्न उरतो.

Part 5: तर, हे असं इथून सुरु झालेलं

काही देशांच्या व्हिसासाठी फॉर्म भरायचा असला की मागच्या ८-१० वर्षातल्या प्रत्येक परदेश वारीची नोंद करून द्यावी लागते. उदाहरणार्थ युके चा व्हिसा. खूप कटकटीचं वाटलं तरी याला पर्याय नसतो. अमक्याच्या व्हिसाला लागत नाही की! मग यांनाच कशाला हवं? तमक्याला मागचे दोनच वर्ष चालतात, मग याना कशाला दहा हवेत? रिन्यू तर करायचाय; इतका इतिहास भुगोल हवाच कशाला? ही अशी स्वतः स्वतःपाशी कुरकुर करत का असेना, सगळी पाळंमुळं खणून यादी बनवावी लागते. पण या सगळ्यामध्ये एक छान गोष्ट अशी होते, की उगाचच मागे केलेल्या सगळ्या प्रवासाची थोडीशी का होईना आठवण निघते. आता आजकाल मी अधून मधून स्वतः स्वतःच नव्या भटकंतीची नोंद करून ठेवतो. कोणी मागो, ना मागो. माझ्याकडे असे किमान वीस देश नक्की जमलेले. आणि याच आठवणी काढता काढता, नव्या प्रवासाची तयारी सुरु झाली. कामासाठी प्रवास करणं वेगळं आणि स्वतःसाठी प्रवास करणं वेगळं, असलं स्वतःलाच खुश करणारं तत्वज्ञान पाझळुन, मी कागदावर काहीतरी खरडायला सुरु तर केलेलं. पण हा सगळं आराखडा तयार करायचा घाट फार काळ तग धरणार नव्हता. का ही सगळी उठाठेव? का इतकी खाज? या प्रश्नाचं खरं उत्तर सहसा मेलेडी खाव, खुद जान जाव, हे असंच असतं. फक्त वहां तक पोहोचने का रास्ता खूप साऱ्या analysis paralysis से गुजरता है.


प्रवास कुठे करायचा, कधी करायचा, केवढा करायचा, याचा पत्ता नसला तरी, जोश जोश मध्ये, माझी प्रवासात काय नाही करायचं याची मोठी यादी झालेली. महागडी विमानाची तिकिटं नकोत, हॉटेलं नकोत, एअर बिएनबी नको, फारसं सामान सुद्धा नको. फारसं आखीव रेखीव नको. मग काय हवं? तर हमारा प्लॅन कैसा होगा? सस्ता सुंदर टिकाऊ होगा हे एवढंच हवं. तसंही विमानाच्या भानगडीत आपली धावपळ आणि दमछाक जास्ती होते. आणि मग पळायचंच असेल तर मग मौका, दस्तुर, युरोप आणि ट्रेन हे आहेच की! खरं सांगायचं तर, लै जोरात काहीतरी करायचंच आहे असं माझ्याकडे काहीच नव्हतं. आणि कदाचित, हा एवढाच एक प्लॅन हाताशी होता. ही ती मेलडी खाव मोमेन्ट. चुकीचा पेपर सोडवत बसलोय हे समजेपर्यंतची धडपड. मग कळलं, की, करून बघायचं आहे, हे एकच कारण घेऊ. बाकी आल्यावर बघू. आणि मग पुंडलिक वरदे हरी विठ्ठल करून निघालो.


नाश्ता झाला, जेवण झालं, दारं खिडक्या बंद केल्या आणि दुपारी निघालो. बस स्टॉप पाशी पोचण्याआधी, कोपऱ्यावर मार्क आणि वॉटसन काका, त्यांच्या अड्ड्यावर बसलेले सापडले. मग त्यांच्याबरोबर एक कॉफी टाकली आणि थोडा वेळ त्यांच्या गप्पांमध्ये सामील झालो. वॉटसन काकांचं म्हणणं होतं की संगीत प्रेमी असाल तर तुम्हाला जॉन लेनिन काय किंवा रवी शंकर काय, थोडे फार ऐकून तरी माहिती असलेच पाहिजेत. आणि नेहमीप्रमाणे मार्कचं यावर काहीही म्हणणं नव्हतं. किंबहुना, यावर काहीतरी म्हणणंच का असावं असं त्याचं म्हणणं होतं. मी ताजा ताजा सापडलो म्हणल्यावर, काकांनी माझ्याकडे मोर्चा वळवला. मी त्यांना, स्टीव्ह जॉब्सला कसा जॉन लेनिन आवडायचा आणि एकूणच बीटल्स आणि जॉब्सचं कसं नातं होतं याची गोष्ट सांगितली. अर्थातच, हे तरी मला का माहिती असावं अशी मार्कची प्रतिक्रिया होतीच. "हा तर म्हातारा झाला ऐशीचा, त्याला काय म्हणणार? पण अरे तुला काय प्रॉब्लेम आहे" अशा नजरेने मार्कने माझ्याकडे बघितलं आणि आम्ही दोघेही हसलो. काका अजून पुढच्या दोन गोष्टी सांगायला सरसावले. पण मी मात्र काढता पाय घेतला. माझी बसची वेळ झालेली. या अशाच अजून खूप साऱ्या गोष्टी गोळा करून येईन, आणि मग परत गप्पा मारू, या बोलीवर आम्ही अलविदा केलं. निघताना एक फोटो घेतला नाही याची खंत राहिली.


"वेलकम टू प्राग" म्हणायच्या सुद्धा आधी "अरे... तुझ्या कानावर केस आहेत!" पासून माझी प्रागमधली पहिली सकाळ सुरु झाली. मिखीलने हे प्रथमच पाहिलेलं म्हणे. "तुझं नाव मिखिल कसं? मिखाईल कसं नाही? किंवा कमीत कमी निखिल तरी असायचं!" असं म्हणून मी त्याला उत्तर दिलेलं खरं, पण आपल्या आणि आजूबाजूच्यांच्या वयातला फरक हा असा चालण्या बोलण्यातून किंवा वागण्यातून वारंवार जाणवणार की काय, हा विचार येऊन गेलाच. आदल्या रात्री हॉस्टेल मध्ये आल्या आल्या नाव गाव फळ फुल लिहून घेतलेली मुलगी पहिली, आणि आता हा मिखील दुसरा. आम्ही तिघेही दिसायला सरसकट एकाच वर्गातले वाटत असलो, तरी माझी तुम्हारी त्वचा से तुम्हारे उमर का पताही नहीं चलता वाली झाकली मूठ होती. आता दर दुसऱ्या व्यक्तीला भेटलो की हा वयाचा गुणाकार भागाकार करायची सवय लागते की काय असं वाटणार तेवढ्यात माझ्याहूनही मोठा, एक कॅनेडियन बापू आमच्यात येऊन मिसळला. इकडून तिकडून अजून थोडे फार लोक असेच येऊन मिसळले आणि आता आमच्या ग्रुपमध्ये माझ्याहून लहान, आणि मोठे, असे दोन्हीकडचे लोक होते. इथे जमलेल्या प्रत्येकाची वेगवेगळी गोष्ट होती. सगळे in transit. आणि जेवढे काही तास किंवा दिवस आम्ही एकत्र असणार होतो, त्या तेवढ्याशा फटीमधून जो काही कवडसा पडेल, तेवढी एकमेकाला समजणार होती. कधी कधी मला वाटतं, हा एकूण प्रकार मला कदाचित भटकंती करायला परावृत्त करत असावा.


आता हा कॅनडा वासी बापू घ्या. त्याच्या मुलाला इंग्लंडमध्ये कॉलेजात प्रवेश मिळालेला. मुलगा लंडनमध्ये कॉलेजच्या पहिल्या दिवसाची तयारी करत होता, आणि हा युरोप फिरायला आलेला. म्हणाला की, मुलाला आता ऑकवर्ड होतं बापासोबत यायला. आणि that works for me, too. दुसरीकडे शाळा कॉलेज संपलं म्हणून महिनाभर फुकट फिरायला आलेले दोघे जर्मन विद्यार्थी होते. हे जर्मन आणि डच लोक इतके ताडमाड उंच कसे असतात देव जाणे. हमारी हाइटसे हमारी उम्रका पताही नहीं चलता श्रेणीमधले सगळे. मी कुठल्या युनीवर्सीटी मधून आलोय, हे त्यांना असलेलं कुतूहल. मी त्यांना माझं तोडकं मोडकं जर्मन बोलून दाखवलं. आणि त्यांच्याकडून दोन तीन शब्द उधार घेऊन पुढे चालू लागलो. आमच्यामध्ये अजून एक जोडगोळी होती. ती एक वेळ असते न जेव्हा आपली ओळख आपण कुठे काम करतो ते सांगून देतो, आपल्या कंपनीच्या ब्रँड वाल्या बॅग, टोप्या, वगैरे वगैरे वापरतो, त्या वयातले होते दोघे जण. आता, मी पर्सिस्टंट वाली बॅग फाटेपर्यंत गेल्या वर्षापर्यंत वापरात होतो, हा भाग वेगळा. हे दोघे नुकतेच अमेझॉन मध्ये लागलेले. मग आता काय सांगू आणि काय नको ही अशी अवस्था. त्यामुळे दोन गोष्टी सांगितल्या, की तिसऱ्या गोष्टीला म्हणायचे की, अजून जास्ती माहिती देऊ शकत नाही, कारण ते गोपनीय आहे. आम्ही तसा करार केलाय. मी म्हणालो, म्हणजे एम्प्लॉयमेंट कॉन्ट्रॅक्ट का? तर दोघेही एकसुरात म्हणाले, नाही नाही, "नॉन डिस्क्लोजर अग्रीमेंट असतं ते." मी म्हणालो, "जे बात. छान आहे. त्या निमित्ताने तुम्ही कामाचं काही बोलणार नाही तर या ट्रीप मध्ये." हा आमचा आईस ब्रेकर. बघता बघता आमची दहा बारा लोकांची वरात आता प्रागच्या गल्ल्यातून खिदळत निघाली. या प्रत्येकात मला, माझी माझीच कुठली तरी भूतकाळातली किंवा भविष्यकाळातली आवृत्ती दिसत होती. आणि हा एक वेगळाच अनुभव होता. ट्रीपमध्ये गोळा केलेलं हे पाहिलं सुवेनिअर. हा अनुभव खूप काळ राहील माझ्याबरोबर.


तसं प्राग मध्ये येऊन मला अर्ध्याहून जास्ती दिवस झालेला. मी खरं तर आदल्या रात्री पोचलेलो. होस्टेलच्या दारात आईस्क्रीम पार्लर होतं. त्यानं आपल्याला आत जातानाच "सामान टाकून ये, तुझी वाट बघतोय" असं म्हणून खुणावलेलं. मग या आमंत्रणाकडे कसं दुर्लक्ष करणार? बाहेर येणं भाग होतं. दहा वगैरे वाजले असतील रात्रीचे. आईस्क्रीम घेऊन, ते संपेपर्यंत चालून येऊ, या विचाराने पुढे नदीच्या दिशेने चालत गेलो. चार्ल्स ब्रिज गाठला. सुमारे साडे सहाशे वर्षांपूर्वी बांधलेला पूल हा. अर्धा पाऊण किलोमीटर लांबीचा नक्कीच असेल. व्लात्वा नदीमध्ये याचं प्रतिबिंब सुरेख दिसत होतं. नदीच्या बाजूला रोषणाई आहे, खाण्या पिण्याच्या जागा आहेत. सगळ्यांची प्रतिबिंब फोटोमध्ये पकडण्याचे थोडे निष्फळ प्रयत्न केले, आणि मग नाद सोडून दिला. पुलाच्या दुसऱ्या बाजूला उंच ठिकाणी प्राग कॅसल दिसत होतं. तिथं बरेचसे चर्च आहेत, म्यूजियम आहे, तिथे बाजार सुद्धा भरतो म्हणे. एव्हाना हातातलं आईस्क्रीम संपलं आणि मग मी रस्त्याच्या कडेची इलेक्ट्रिक स्कुटर घेतली. ती कशी वापरायची याची जुजबी माहिती करून घेतली, उगाच इकडे तिकडे फिरवली आणि दिली ठेवून परत. पुढे प्रागच्या अंधाऱ्या गल्ल्या हिंडत, गाणी ऐकत भटकलो. छोटे छोटे कॉबल स्टोन वाले रस्ते, हलके पिवळे लाईट, तुरळक लोक, छोटेखानी खाऊच्या जागा, हे सगळं पार करत करत शेवटी हॉस्टेल वर पोचलो. चार लोकांच्या खोलीमध्ये माझी सोय झालेली पण त्या वेळी तिथे मी एकटाच होतो. कोणीतरी दुपारीच सोडून गेलेलं, आणि नवं कोणी आलेलं नव्हतं. हॉस्टेलमधला कॉमन एरिया, किचन एरिया, सकाळी नाश्ता कुठं करायचा, अंघोळ कुठे करायची, या सगळ्या जागा बघून ठेवल्या. प्रत्येक जिन्यापाशी, प्रत्येक कोपऱ्यावर, प्रत्येक भिंतीवर, काही न काहीतरी चिकटवलेले, रेखाटलेले किंवा लिहिलेलं होतं. इथं राहून गेलेल्या लोकांनी सोडलेल्या खुणा, नव्या लोकांना खुणावत होत्या. कुठल्याशा कोपऱ्यातून गप्पांचे आवाज येत होते. कुठं कुठं जाऊन आलो पासून ते उद्या कुठं कुठं जायचं याचे काही न काहीतरी प्लॅन बनत होते. काहीही प्लॅन न करता निवांत बसलेली जनता पण होती. एकदा वाटलं की जाऊन बसावं यांच्यात, पण आता सगळं पहिल्याच रात्रीत करशील काय? असं स्वतःला सांगून, शेवटी झोपून टाकलं.


दुसऱ्या दिवशी भटकत भटकत आम्ही जॉन लेनिनच्या भिंतीपर्यंत पोचलो. रूढी परंपरेप्रमाणे तिथे उभं राहून "हा खास वॉटसन काकांसाठी" असं म्हणून फोटो काढून घेतला. मिखिलने सांगितलं की, इथं म्हणे जॉन लेनिन कधी आलाच नव्हता. पण किस्सा असा झालेला की इथल्या कॉम्युनिस्ट पार्टीने, जॉन लेनिन च्या गाण्यांवर बंदी घातलेली. मग ले के रहेंगे आझादी म्हणत, इथल्या विद्यार्थी वर्गाने बंड पुकारलं. चोरून गाण्यांच्या कॅसेट, डिस्क आणल्या. जे सापडले त्यांनी मर खाल्ला. जे नाही सापडले त्यांनी हे सुरूच ठेवलं. रात्रीमध्ये भिंत रंगवून टाकली. मग पाठशिवीचा खेळ पण सुरु झाला. दिवसा पोलीस येऊन भिंतीवरचे रंग काढायचे आणि रात्रीमध्ये विद्यार्थी जाऊन परत रंगवायचे. नंतर तख्तापालट झाल्यावर, कॉम्युनिस्ट राजवट गाळून पडली. लोकशाही आली. आठवण म्हणून मग या भिंतीला लेनिन वॉल च करून टाकलं. बराच काळ ही भिंत पर्यटकांना येऊन रंगवण्यासाठी पण सुरु होती. त्याच्या खुणा अजूनही इथे दिसतात. समाजवादी राजवटीच्या, राजवटीविरुद्ध केलेल्या बंडाच्या, आणि सध्याच्या भांडवलशाही वर केलेल्या टीकेच्या खूपशा खुणा प्राग मध्ये सापडतात. एक डेव्हिड केर्नी नावाचा कलाकार आहे इथे. त्याने बनवलेल्या कलाकृती प्राग मध्ये य पसरलेल्या आहेत. त्याने एकूणच भांडवलशाही पद्धती विरुद्ध भरपेट हात साफ करून घेतलेले आहेत. बऱ्याचदा वादातीत असल्यामुळे असेल कदाचित, पण प्रत्येक पर्यटकाच्या यादीमध्ये या बाबाने केलेलं काही न काहीतरी असतंच. यापैकी, माझ्या वाट्याला आली ती त्याने बनवलेली अग्ली बेबीज, मेलेल्या घोड्यावर स्वार झालेला सेंट वेन्सलास, आणि पिस्सीन्ग मेन. काहीतरी अनाकलनीय सापडलं की ते सहसा यानेच केलेलं असतं असं मिखिल ने सकाळीच सांगितलेलं.


इथे एक सेंट निकोलसचं चर्च आहे. त्याच्या बाजूला आम्ही कॉफी साठी थांबलो. सेंट निकोलस गरीब किंवा गरजू लोकांची खूप मदत करायचा, भेटवस्तू द्यायचा. जग भर लहान मुलांना भेटवस्तू वाटत फिरणाऱ्या सॅन्टा क्लॉज मागची प्रेरणा म्हणजे हाच सेंट निकोलस. याच्या मृत्यूनंतर, त्याची आठवण आता सॅन्टा क्लॉज मुळे कायम आहे. पुढे फिरत फिरत आम्ही एका सत्तर सेंटीमीटरच्या छोट्याशा रस्त्यावर सुद्धा जाऊन आलो. या इथून जाऊ शकतो म्हणजे तुम्ही जाड नाही, ही पावती, यावर कुणाचं तरी ख्या ख्या करून झालं. एव्हाना, शहराची तोंड ओळख झाली असं म्हणता येईल इतकं पायी फिरून झालेलं. इथून पुढं लोकं पांगली. मी माझ्या वाटेला लागलो. दुपारी जेवायला चक्क एक भारतीय शाकाहारी ढाबा मिळाला. खूपच अनोळखी ठिकाणी, छोट्या गल्लीतून जाताना, ओळखीचा वास आला आणि मी आत गेलो. तिथे हा ढाबा होता. तिथे तारा भेटली. मी सहसा बाहेर एकटं भटकताना खचितच भारतीय काहीतरी खातो. पण यावेळी तुला भेटायचा योग होता, या अशा चिजी वाक्यावर आमच्या गप्पा सुरु झाल्या. तारा दुबईवरून काम धाम सोडून भटकायला आलेली. मूळ शहराच्या थोडी बाहेर एके ठिकाणी एअरबीएनबी घेऊन राहिलेली. माझ्या आधी दोन तीन दिवस आलेली म्हणून मला थोडी सिनिअर असं ठरलं. तिनं गेल्या दोन तीन दिवसातल्या चार पाच छान गोष्टी सांगितल्या. तिने किल्ल्याच्या आतमध्ये पायपीट केलेली, तिथं का जाऊच नको, याच्या कारणांची यादी दिली. मी सकाळी भटकून आलेली ठिकाणं तिची व्हायची होती. मी त्यांची यादी तिला सुपूर्द केली. आणि आपापली इंस्टाग्रामची हॅन्डल्स एकमेकांना देऊन वो अपने रास्ते, हम अपने रास्ते झालो.


पुढे प्राग मधलं ज्युईश म्युजीअमच्या दारापाशी आलो. दुसरं महायुद्ध हा जरा एकूणच आपला कच्चा राहिलेला विषय. म्हणून, आता आलोच आहे, तर हे इथून सुरु करू असं म्हणून आतमध्ये गेलो. या म्यूजियमचे वेगवेगळे भाग आहेत. वेगवेगळ्या सिनेगॉग मधून ज्यू लोकांचं राहणीमान, सवयी, पोशाख, धार्मिक गोष्टी, आणि शेवटी सेमेट्री दाखवलेल्या आहेत. इथल्या पिंकाज सिनेगॉग मध्ये, एका रिकाम्या खोलीमधून पुढं जावं लागतं. या खोलीमध्ये, चारही बाजूला, इथे गोळा केलेल्या आणि पुढे छळ छावणीमध्ये पाठवल्या गेलेल्या सुमारे ७८,००० ज्यू लोकांची नावं लिहिलेली आहेत. मी गेलो तेव्हा फारसं कोणी नव्हतं तिथं. कानठळ्या बसतील इतकी शांतता खोलीत होती. An epitaph for those who have no grave, हे या दालनचं नाव. पुढे एके ठिकाणी, छळ छावणीमध्ये असताना, तिथल्या लोकांनी, लहान मोठ्या मुला-मुलींनी काढलेली चित्रं, लिहिलेल्या कविता, गोष्टी, निबंध यांचा संग्रह आहे. या छावणीमध्ये येण्याच्या आधी आयुष्य कसं होतं, पासून ते, इथून कधीतरी आपण बाहेर निघू, मित्र मैत्रिणींबरोबर खेळायला बाहेर जाऊ, गप्पा मारू, हे सगळं त्यात मांडलेलं होतं. यामध्ये अगदीच माहिती नव्हतं असं काही नव्हतं. थोड्याफार गोष्टी माहिती असतातच की आपल्याला. पण असं रुबारू व्हायला आपण कितपत तयार असतो त्याची ही चाचणी परीक्षा होती.


संध्याकाळ होत आलेली. ओल्ड टाऊन मध्ये फिरता फिरता सकाळच्या गॅंग मधली दोन तीन लोकं परत भेटली. आपण काय काय करून आलो, काहीच कसं केलं नाही, याचे हिशोब सांगत भटकंती सुरु ठेवली. इथे एक १४१० मध्ये लावलेलं ऍस्ट्रॉनॉमिकल क्लॉक सुद्धा आहे. इतकं जुनं आणि अजूनही सुरु असलेलं म्हणून ज्यादा कौतुक. ऍस्ट्रॉनॉमिकल आहे म्हणून मला कुतूहल. यामध्ये चंद्र, सूर्य, राशी, बीशी सगळं कळतं म्हणे. खूप उंच असल्यामुळे मला फारसं समजलं नाही, हा भाग वेगळा. रात्री चक्क एक विगन जागा सापडली जेवण्यासाठी. विगन म्हणजे, पनीर, तोफू किंवा बेचवच असायला हवं असं नाही, हा आपला समाज अजून दृढ झाला. त्यांच्या मेनू वरच्या एकही जिन्नसाचं नाव झेपलं नसलं तरी, जे मागितलं ते चविष्ट नक्की होतं.


प्रागच का? याची तीन मुख्य करणं. पाहिलं म्हणजे युरोप फिरलेल्या शंभर लोकांनी खूप हाइप केलेली. दुसरं म्हणजे, मी कुठून ट्रिप सुरु करायची ठरवताना, रॉकस्टारच गाणं ऐकत होतो. आणि तिसरं म्हणे, इकडे तिकडे क्लिक करत फिरताना, चक्क एका पौंडात आपलं विमानाचं तिकीट झालं की राव!! मग विषयच कट न! खरं तर मला स्वतः गाडी घेऊन सुद्धा जायचं होतं सगळीकडे. पण मग युरोपात ट्रेन, बस वगैरे पण इतकी सुटसुटीत आहे की, तो प्लॅन कधीच रद्द केलेला. फ्लाईट घ्यायची नव्हती म्हणून आपण आधी पॅरिस वगैरे शेजारच्या गावातून सुरुवात करणार होतो. पण एका पौडांत तिकीट म्हणजे विषय संपला. आता इथून पुढे कुठं जायचं याचा विचार करत हळू हळू हॉस्टेलच्या दिशेने चालायला सुरु केलं. एव्हाना माझ्या खोलीमध्ये अजून दोन लोकांची भरती झालेली. हे लोक ऍमस्टरडॅम वरून आलेले फिरत. अचानक तुमच्या सारखे छप्पन लोक आहेत, तुम्ही एकटे नाही, ही एकाचवेळी खूप सुखावणारी, आणि म्हणाल तर दुखावणारी, अशी मिश्र भावना मनाला चाटून गेली. चलो ये भी सही, येऊ दे सगळं बाहेर, असं म्हणत, बॅग टाकली, आणि बाहेर हॉस्टेलच्या किचनमध्ये पोलिश काहीतरी खायला बनवायला शिकवणार होते, त्या क्लास ला गेलो.

दुसऱ्या दिवशी क्राकाव ला जायचं असं ठरलं होतं. आणि त्यात अजून तरी काहीही बदल झालेला नव्हता. म्हणजे, सकाळी उठायचं, आणि नहा धो के ट्रेन पकडायची होती.आजूबाजूचे बस स्टॉप वगैरे बघून, दिवसाची सांगता केली.

रोना मेरे बस की बात नहीं!

Add caption

आपण करत असणाऱ्या, किंवा आपल्या हातून घडत असणाऱ्या गोष्टी, सगळ्याच गोष्टी अशा एकदम दिल को छू गया कॅटेगरी मध्ये येत नाहीत. दुसऱ्या कोणाच्या दिल को छुवायची गरज नसली तरी स्वतःच्या पण दिल को छूणाऱ्या गोष्टीही सहसा कमीच की. मेडिटेशन मध्ये कसं आपलं आपण स्वतःशी कनेक्ट होतो तसं मन इकडे तिकडे कुठेही न भरकटता फक्त स्वतः स्वतःपाशीच निमूटपणे बसलंय असं कितीदा होतं? एखाद्या चित्रकाराला चित्र काढताना, किंवा एखाद्या हायकरला डोंगर चढताना हा असा अनुभव येतो म्हणे. तल्लीन एकदम. पण आपण न चित्रकार, न हायकर, आणि वर चुंबकासारखं सतराशे साठ गोष्टींचा कचरा मनात साठवतो. पण मग तरीही हे सगळं असं असताना, अशा काही अनपेक्षित गोष्टी पण असतात, किंवा घडतात, की जिथे हे असं नकळत व्हायला होतं. थोड्याश्या वेळासाठी का होईना, पण होतं. तुम्हाला होतं असं? 

हे लै वैश्विक, सामाजिक, खोल किंवा गंभीर असायची गरज नाही. असच काहीतरी चिरकूट पण असू शकतं. माझ्याकडे तर काहीवेळा एकदम स्वस्तात पण मिळतं हे. उदाहरणार्थ, मला किराणामालाच्या घरपोच आलेल्या, चुरगळून पडलेल्या प्लॅस्टिकच्या पिशव्या घेऊन त्यांना ओरिगामीच्या कागदासारखं सपाट करून, घड्या घालून चौरसाकृती करण्यात, अहाहा फिलिंग येतं. किंवा हेडफोनच्या केबलचा गुंता सोडवताना. त्यात अनोळखी व्यक्तीचा हेडफोन असेल तर अजूनच बेष्ट. (You can imagine, what I must be doing in the flights when a co-passenger sleeps with headphones tangled! #creepy) किंवा पूर्वी आपल्याला फोन फॉरमॅट करून मग सगळं नवा गडी नवं राज्य करण्यात सुद्धा एक कीक मिळायची.

I am sure, प्रत्येकाचं असं काहीतरी छोटं मोठं असेलच. नेमून दिलेलं काम करताना मनामध्ये सातशे सव्वीस distractions आणि अशा काही अनपेक्षित ठिकाणी मात्र अलग ही लेवल पे कॉन्सन्ट्रेशन. मला तर वाटतं की कराटे कीड मध्ये काचा पुसून त्या पोराची जशी थेट कराटे खेळायची तयारी होते, तशी काहीतरी खास सुपर पॉवर तयार होत असेल माझ्यामध्ये. पण तो विषय वेगळा, कारण खरंच तयार होत असेल तर मला माझी खरी ओळख गोपनीय ठेवणं भाग आहे. इसके बारेमें फिर कभी. सध्या आपण या फक्त अनपेक्षित ठिकाणी सापडलेल्या या अनुभवांबद्दल बोलू.

उदाहरणादाखल बोलायचं झालं तर, एकदा मी past life थेरेपी साठी गेलेलो. का असं काही नाही. गेलेलो. एवढंच. त्यामध्ये आपले आपले बरेचसे अनुत्तरित प्रश्न, मनात असलेल्या स्वतः बद्दलच्या, इतरांच्या बद्दलच्या, किंवा कुठल्याही अनाकलनीय भीती, किंवा अशाच बऱ्याच न झेपलेल्या पण टोचणाऱ्या छप्पन्न गोष्टी, थोड्या बऱ्या हाताळता याव्यात म्हणून आपल्याच भूतकाळाशी संवाद साधता येतो. पण या सगळ्याला फाटा देऊन, आपण फक्त कुतूहल म्हणून मुँह उठाके गेलेलो. (Actually, when I am writing this, I can see, how I stumbled upon so many solutions, way earlier than I ran into problems! And when I ran into problems, I wonder why I never turned back to any one of those! हे जरी #उगाचचdeep #उगाचचीअक्कल असलं त्यावरही परत कधीतरी अजून वेगळं लै मोठं तत्वज्ञान पाझळता येईल. तेव्हा आत्ता विषयांतर करत नाही.) तर मुद्दा असा की ते पास्ट लाईफ थेरेपी करताना, जे काय ढसा ढसा रडून झालं, ते आपलं न भूतो न भविष्यति होतं! स्वतः स्वतःवर अवाक झालेलो तेव्हा मी. शेवटी सगळं संपल्यावर माझं मलाच झेपत नव्हतं, की बॉस ये जो हुआ, वो क्या हुआ? खाया पिया कुछ नहीं अणि रोया मात्र बारडीभर! या पहिल्या प्रकारामध्येच उडालेली ही तारांबळ बघता, मी दुसऱ्या तिसऱ्या सेशन साठी परत फिरकलोच नाही. पण तो अनुभव एकूणच घर करून आहे मनात.

रडणे ही आपली खासियत नक्कीच नाही. चित्रकला सोडली तर, दोन नंबरचा अवघड विषय म्हणजे रडणे. लहान असताना हे आपलं नॅचरल टॅलेंट होतं, आणि मग कधी मागे पडलं काय माहिती! आणि मग जब वापिस आया, तब एकदम छप्पर फाड के आया. हे असं. हे जमणार नाही आपल्याला म्हणून प्रयत्न न करता सोडून दिलेल्या विषयासारखं आहे हे रडण्याचं. थोडा ट्राय करके देखो, इतना बुरा भी नहीं है!

एकदा एका फ्लाईटमध्ये, कॅप्टन फँटॅस्टिक बघत होतो. जंगलात राहणारं कुटुंब. एक बाप, आणि त्याची छोटी मोठी तीन पोरं, तीन पोरी. त्यांची आई आजारी होती, की सुरुवातीलाच आजाराने गेलेली होती. सगळी पोरं बहुधा तिथेच जंगलात जन्मलेली आणि वाढवलेली. जंगलातच राहायचं असेल तर मग सिमेंटच्या जंगलात कशाला राहायचं? सरळ थेट खऱ्या खुऱ्या जंगलातच जाऊया न. असा काहीसा हिशोब. When I was roaming on the streets of Krakow and Prague last year, this film came back to me. There were so many shades of the voices against the capitalistic way of living in every next corner. On one side, they were remains of last few protests of and protests against communist regime. But on the other side they were also a reminders of how much inadequate the new regime also is. पण साहजिकच हा मुद्दा नाहीये. हे आपलं आलं ओघानं म्हणून. तर सिनेमा बघता बघता आपण लवकरच त्यात घुसून बसलो होतो. एकूणच जंगलात राहायची कल्पना लै च आवडलेली. आणि मग सिनेमाने घुमवली गाडी भलतीचकडे. And there was this moment. On one side, I felt the urge of instantly expressing how and what I felt. But I was not used to doing that either. Especially when there were hundreds of people around you. And on the other side, my analytical mind kept on reminding me that nobody knew me there really. In a way, there is nobody around me. If I felt like laughing or even crying, what's the point of holding it back because of the people, whom I hadn't met before, and might not ever meet again too. So what if they saw me crying? or laughing like crazy? म्हणजे, ओळखीच्या लोकांच्यात पण हे असं करायला काहीच हरकत नाही. पण इथे तर ग्रीन फिल्ड न? सूट की मोकाट!

स्वतःला कसं वाटतं हा जरी खूप खाजगी भाग असला, तरी तो दाबून ठेवण्यात काय पॉईंट न? पण मग अमुक ठिकाणीच व्यक्त व्हावं, आणि तमुक ठिकाणी होऊ नये, अमुक प्रकारे व्यक्त व्हावं, किंवा तमुकच व्यक्त करावं, हे असलं मोजमाप कसं ठरवायचं? जिथं मोकळं व्हावंसं वाटेल, तिथे व्हावं. नाही वाटेल तिथे नाही व्हावं. इतकं सोपं का नसावं हे? खरं तर ओळखीच्या लोकांमध्ये हे जरा सोपं असायला हवं. पण पूर्णपणे ओळख असलेले असतातच कितीसे? पण मग कमीत कमी संपूर्णपणे अनोळखी लोकांत तरी जे खळाळून हसायला, किंवा सब कुछ सोडून, ढसा ढसा रडायला काय हरकत आहे? गणित मांडला तर, या दोन पैकी एका बाजूला तरी हातचा पकडायला हवा न. आणि मग, जाऊ दे, घाला चुलीत सगळं, म्हणून त्या दिवशी फ्लाईट मध्ये आपण पोट भरून रडून घेतलं. एकदम सिनेमाच्या तालावर रोलर कोस्टर राईड झाली. तसा ट्रॅजिक वगैरे पण नव्हता पिच्चर. एकदा एअर होस्टेस येऊन विचारून गेली, की बाबा, ठिकेस न? तिला म्हणालो, कॉफी पिऊन खूप वेळ झाला. म्हणून. त्या नंतर पुढचे एक दोन दिवस मी माझ्याच अश्रूंची उकल करत होतो. की हे काय मधेच झालं? मग ते ख़ुशीके आँसू थे पगले, म्हणून सोडून दिलं.

रडता येणं, आणि रडणं समजणं या सुद्धा दोन वेगळ्या गोष्टी आहेत. नाही का? या अशा चार पाच प्रसंगानंतर, आपण कधीही असंच जाता जाता रडून टाकतो. मग ते कधी कधी गाणी बिणी असोत. सिनेमे वगैरे असोत. आपलं तर टेड टॉक बघताना पण रडून झालंय. खूप वर्षांनी क्या स्वाद है जिंदगीका वाली क्रिकेट स्टेडियम मधली जाहिरात बघताना पण रडून झालं. काहीतरी कुठंतरी दबून राहिलेलं असतं की आत. मोकळं करून दिलं की झालं. ते काय होतं आणि कसं मोकळं झालं. का झालं. हे समजून घ्यायचा हट्ट आता मी सोडलाय. नाहीतर त्याचं गणित सोडवताना, अजून दोन चार मोमेंट हुकल्या तर काय करणार? कारण माझ्यासाठी अजून या मोमेंट प्रेडिक्टेबल नाहीयेत. त्या अजूनही खुप अनपेक्षित ठिकाणी, अनपेक्षित वेळेला सापडतात. पण ठीकच आहे म्हणा. असं कुणी ग्लोबल स्टॅंडर्ड बनवलंय रडायचं. आपण एक्सपर्ट पण नाही यात. प्रत्येकाचं आपलं आपलं गणित असणारच की व्यक्त व्हायचं. आणि असावं सुद्धा. आधी व्यक्त व्हायला शिकू. मग त्यामागचे गणितं ही समाजातील.


ता.क. (१): हे लिहिताना आपण काडीमात्रही रडलेलो नाही. किंबहुना, प्रचंड इमोशनल सिन सुरु असेल सिनेमामध्ये, तर आपसूकच खुद्कन हसू येण्याचीही रोग आहे आपल्याला. तो सगळा विषयच वेगळा.

ता.क. (२): काही दिवसापूर्वी, शहरी जीवन, त्यामध्ये एकाकी पडलेली माणसं, कुटूंबं, सध्याच्या परिस्थितीमध्ये गेलेले जॉब, कमी झालेलं उत्पन्न, भविष्यातला अंधार आणि घाऊक मध्ये उधार घेतलेले यशापयशाचे निकष, या सगळ्यांचा मानसिक स्वास्थ्यावर झालेला परिणाम, यावर आम्ही आपसांत बोलत होतो. त्याच अनुषंगाने हा विषय निघाला. वाटलं, की मोकळं होणं, हे अवघड कधी होऊन बसलं, हे जरी माहिती नसलं, तरी आता हे गरजेचे आहे, more than ever, म्हणून आपापले छोटे छोटे मार्ग काढून, त्या त्या वेळी, किंवा होईल तसं मोकळं होणं हे ठरवलं तर फारसं अवघड नाही, हेही तितकंच खरं.

ता.क. (३): आणि keep an eye on your near and dear ones. Someone around you also might be in need of help. Of course, help yourself, before helping others.

पेहला पेहला प्यार

मी शाळा कॉलेजमध्ये असतानाच्या सिनेमामधली गाणी हा म्हणजे एक खास व्यख्यानमाला होईल असा विषय आहे. एक तर पेहला पेहला प्यार च्या पुढं कोणी जायलाच तयार नव्हतं! आणि इकडं आम्हाला प्यार कशाशी खातात याचं प्रात्यक्षिक करायला मिळत नव्हतं. आमचं कॉलेज कुठं? तर सांगलीमध्ये! मग काय प्यार करणार? हे असंही सहन केलंय बाब्बो आम्ही. तुमच्या कॉलेजमध्ये मुलं मुली बोलतात न? या असल्या प्रश्नांना सुद्धा आम्ही उत्तरं दिलेली आहेत. पण सगळंच बिनबुडाचं नव्हतं म्हणा. कारण मला आठवतंय, कधीतरी एका सेमिस्टर मध्ये, कॉलेजच्या आवारात मुलं मुली एकमेकांशी गप्पा मारताना सापडला तर दंड होईल, हे असं सुद्धा करायचा प्रयत्न केलेला आमच्याकडे. आणि तेव्हा जेमतेम ऑर्कुट होतं, तेही जगाच्या दुसऱ्या कोपऱ्यात, त्यामुळं या असल्या वागणुकी बद्दल आऊट्रेज करायला देखील वाव नव्हता. असो. कदाचित आऊट्रेज पेक्षा, हसंच जास्ती झालं असतं म्हणा. कारण, मला तर हेही आठवतंय की, वर्गात गेलं की, एका बाजूच्या दोन रांगा मुलींच्या आणि दुसरीकडच्या तीन मुलांच्या हे असंच आम्ही चारही वर्षं बसायचो. आणि कोणाला यात काहीही वाटायचं नाही. अगदी, वीकेंडला कुछ कुछ होता है पचवून आलो तरीही. या अशा सगळ्या पसाऱ्यात, पेहला पेहला प्यार च्या ओव्हरडोस मध्ये, आम्ही कसे काय वाढलो, याचंच माझं मला नवल वाटतं. आता फ्रेंड्स कुठल्या वर्षी बघितलं, याकडं जायलाच नको.आणि, ब्रेकिंग बॅड, नार्कोज, किंवा अगदीच झालं तर सेक्रेड गेम्स पण नव्हतं तेव्हा. करमणूक म्हणाल तर घाऊक मध्ये, पेहला पेहला प्यार.


हे सगळं आत्ता का? थोडक्यात म्हणाल तर लॉकडाऊन मुळे. आणि घडाभर तेल घालून म्हणाल तर हे असं.

साध्या आपल्याला गाणी लागली की ओळखीचीच वाटत नाहीत. गेल्या चार वर्षात ३२ पुस्तकं ऐकून संपली. मग गाण्यांचा नंबरच आला नाही. सांगलीमध्ये कॉलेज आहे म्हणून प्यारशी संबंधच येऊ नये, यामध्ये जितकं लॉजिक आहे, तितकंच लॉजिक पुस्तकं ऐकायला सुरु केली म्हणून गाणी ओळखत नाहीत, यात आहे. पण शेवटी झालं हे असं झालं बुवा. त्याचा अर्थ काहीही काढा. त्यावर दरम्यानच्या काळात धिंगाणा डॉट कॉम बंद झालं. सावन ने पैसे लावायला सुरु केले. आम्ही तर टोरेंट लावून एम पी थ्री डाऊनलोड करायचो. तिथून सांगीतिक कारकीर्दीची सुरु झालेली आमची. त्याचाही कारण म्हणजे टोरेंट लावतोय म्हणजे, काहीतरी टेक्नॉलॉजी मध्ये भव्य करतोय, हा क्रांतिकारी विचार. गाण्याचं प्रेम बीम वगैरे विषयच नव्हता सिलॅबस मध्ये. वर आमच्या सांगीतिक कारकिर्दीचा इतिहाससुद्धा देखणा अजिबातच नाही. मला तर आठवतंय दिवाना अल्बम हिट झाला तेव्हा मला कळलं की हे असलं सिनेमाशिवाय पण खायचं असतं ते संगीत पण इतकं हिट होऊ शकतं. तिकडं पोरं ब्रायन ऍडम्स वर जाऊन पोचलेली, आम्ही दिवाना म्हणजे शाहरुख खानचा नाही, सोनू निगमचा, यावर माहिती काढत होतो. मग लकी अली आणि सिल्क रूट प्रकरण तर माझ्या आयुष्यात खूपच नंतर उगवलं. पण या इथून सुरु झालेली कारकीर्द, थेट स्टेजवर जाऊन घसा खरवडून गाणं म्हणण्यापर्यंत गेली, हेही काही कमी नाही. त्यातही आपलं लक्ष जास्ती कुठं असायचं तर ते वाट चुकली तरी वाट्याला येणार नाहीत, असली कुठली कुठली गाणी हुडकून, साठवून, साचवून मग लोकांना पोट भरभरून ऐकवण्यात! प्रसंगी दाराला बाहेरून कडी लावायला लागली तरी काय झालं! मग कदाचित तेव्हा यात पेहला पेहला प्यार चा ओव्हरडोस समजला नसेल.


आता परत बॅक ऑन ट्रॅक येण्यासाठी, आठवणीतली ८०-९० च्या दशकातली गाणी परत लावायला सुरु केलीत. आणि त्यामुळं लै टाइम ट्रॅव्हल सुरु आहे. लॉकडाऊन मधले उद्योग हो. अजून काय? पण आता हे ऐकताना एकूणच हे पेहला पेहला प्यार, पेहली मुलाकात, अब तक छुपाये रख्खा, शोला दबाये रख्खा, ही तीच तीच एक-दोन पानं सोडली तर पत्त्याच्या कॅट मधली बाकीची पन्नास पानं नाहीच की दिसत! पेहला प्यार असलं तर एकदम उच्च दर्जा. दुसरा तिसरा असेल तर त्याला एक म्हणजे कुठल्या गोष्टींमध्ये जागा नाही. जागा मिळाली तर आधी कॅरॅक्टर हनन केल्याशिवाय एंट्री नाही. नाहीतर मग सॉलिड, लव्ह सेक्स और धोका शिवाय नाहीच. ६०-७० च्या दशकातली किंवा त्याच्याही आधीची काही गाणी ऐकली तर वेगळीच मजा जाणवते. तेव्हाची काहीकाही गाणी आत्ता ऐकताना केवढी सॉलिड सेन्शुअल बनवलेत हे बघून मोठ्ठा आ वासतो! हा दुसरा अँगल साहजिकच आत्ता ऐकताना! तेव्हा तेव्हा त्यासगळ्याच्या मागे पेहला प्यार आणि अब तक छुपाये रख्खा चाच की बॅक ड्रॉप! असो. पण आपण आपल्या आपल्या काळाबद्दल बोलू सध्या तरी. आपला म्हणजे, कटर कट आवाज करणारा मोडेम बाजूला घेऊन सर्फिंग करणाऱ्या पोरा पोरींचा!


प्रॅक्टिकल मिळालं नाही तरी अभ्यास चोख हवा, या धाटणीवर आम्ही इंजिनइरींग काढलं. परीक्षा नसेल तर तसंही माहिती काढायला ऊत येतोच की. तसं आहे ते. माझ्या मित्राच्या मित्राची मैत्रीण पुण्याच्या कॉलेजमध्ये गेली, आणि इंजिनिअरिंगच्या चौथ्या वर्षांमध्ये तिच्या वर्गातल्या एका मुलीचा पाचवा महिना सुरु होता, यावर आमच्या हॉस्टेल मध्ये सखोल चर्चा! दुर्मिळ असला तरी असला एखाद दुसरा प्राणी नक्कीच सापडायचा की, ज्याचं पाहिलं, दुसरं, तिसरं झालं, आणि मग चौथ्यात समजलेलं की पाहिल्यामध्ये कुठं हुकलेलं प्यार! त्याची हव्वा ज्यादा! आणि मग या पार्श्वभूमीवर तरीही, आम्ही जिंदगीमे प्यार एकदाच वाल्या गोष्टी आणि गाणी पण रिचवल्या. कशा काय देव जाणे?
सहिष्णुता असेल हो. आणखी काय?


तर मुद्दा काय? तर ही सगळी विसंगती. एकीकडं प्यार कशाशी खातात इथे मारामारी, दुसरीकडे प्यार पेहला असेल तरच प्यार, दुसऱ्यापासून पुढे सगळे बेकार याचं प्रेशर. एकीकडं मुलामुलींनी एकत्र बसायचं नाही, बोलायचं नाही आणि दुसरीकडं फिक्शन मध्ये सुद्धा पहिला डाव भुताचा नाही. आणि मग हे असलं सगळं काही महत्वाचं नसतं म्हणून आपलं आपणच दुसरीकडं मान वळवावी, तर तिकडं मित्राच्या मित्राच्या मैत्रिणीच्या वर्गातल्या मैत्रिणीच्या किस्स्यावर होस्टेलभर चर्चा! अशी सगळी अजब दुनिया.


गाणी ऐकताना इतक्या टाइम ट्रॅव्हल झाल्या की बऱ्याचशा वेगवेगळ्या काळातल्या आठवणी, विसंगत रीतीने एकमेका पाठोपाठ आल्या. आणि मग मैंने इन्हे कभी उस नजरसे देखाही नहीं मोमेंट आली. आता, एक्कोही कहानी बस, बदले जमाना, हेही खरंच. आणि म्हणाल तर सगळंच टाइमलेस म्हणू शकू, नाही तर सगळंच उगाळत सुद्धा बसू शकू, हेही खरंच.


ता.क. (१)
पॉईंट परत एवढाच की, घराबाहेर पडू नका. लॉकडाऊन संपायचा, तोच एक जालीम उपाय आहे. नाहीतर अजून काय काय उगाळत बसावं लागेल याचा नेम नाही.


ता.क. (२)
चर्चाच म्हणाल तर आम्ही होस्टेलवर रात्र रात्रभर गणपतीच्या देवळात बसून ब्लॅक होलवर पण करायचोच. त्याला कॉलेज सांगलीमध्ये असल्याची खंत नव्हती. शेवटी खगोल आमच्याकडेही गोलच होता. आणि आम्हाला accessible आणि available पण होता.

काय खाणार, बोला?

प्लॅस्टिक पिशव्या वापरू नका, त्या पेक्षा कागदी किंवा कापडी पिशव्या वापरा - असा एक काळ होता. आठवतंय? तेव्हा मला एक लाईट बल्ब मोमेन्ट आलेली. ती अशी की, अमुक च्या ऐवजी तमुक पिशव्या वापरा हे जरी तेव्हाची निकड असली तरी, एकूणच इतक्या पिशव्या वापराच कशाला, असा विचार केला तर? म्हणजे, पुणे सेंट्रल मधून मी चार गोष्टी घेऊन बाहेर पडलो, की, चारही दुकानाच्या जाडजूड मोठ्या कागदी बॅग्स हातात असायच्या. म्हणजे, हे पण कुठेतरी कमी नको व्हायला? मग याच्या पुढची लेव्हल म्हणजे, एकाच बॅग मध्ये सगळ्या गोष्टी घातल्या तर? मग माझ्या एकाच पाठीवरच्या बॅगमध्येसुद्धा सगळं मावतं की! त्याही पुढची लेव्हल म्हणजे, इतक्यांदा जायलाच कशाला हवं पुणे सेंट्रल मध्ये? आणि मग तिथून वेगळाच अँगल निघाला. प्लॅस्टिक तसं म्हणाल तर वाईट कुठंय? खूप सही गोष्ट बनवलीय की प्लॅस्टिक म्हणजे. प्लॅस्टिक मुळेच सुरळीत झालेली किती उदाहरणं आहेत! पण मग आपण केलेल्या अतिरेकाचं बील कोणावर तरी फाडलं पाहिजे की. मग म्हणून ते प्लॅस्टिकला व्हिलन बनवलं. आता उद्या कागदी पिशव्या उदंड वापरल्या, की मग झाडं तुटणारच न. मग एकूणच आपण किती वापरत सुटायच्या गोष्टी, यावर थोडीशी चर्चा, किंवा स्वगत का होईना, थोडासा विचार आवश्यक नाही का? आपल्या एकूणच गरजा किती आहेत. आणि त्यासाठी आपण किती उड्या मारतो, याचा ज्याचा त्याने आढावा घेणं आणि त्यावर काहीतरी कृती करणं जास्ती बरोबर नाही का?

ही अशी काहीशी तेव्हा, म्हणजे खूप खूप वर्षांपूर्वी, चर्चा झालेली. याचा अर्थ, सगळं सोडून एकदम जीवन मिथ्या आहे हा मार्ग पकडून, जगायला काय लागतं म्हणून पंचा नेसून जा असं म्हणणं नाही? पण कुठल्याच टोकाला न जाता थोडं फार प्रमाणात आणूच शकतो की, हे असं म्हणणं आहे. By the way, त्या सगळ्या चर्चेची परिणीती कशात झाली असं विचाराल, तर तशी खूप मोठ्या प्रमाणात कशातच नाही. पण माझ्या स्वतःपुरतं म्हणाल तर मी शाकाहारी झालो. हेच काय तर फार फार तर फलित. आता प्लॅस्टिक आणि शाकाहार पासून ते आपण काय खातो पितो, कसे खातो पितो, हा सगळाच खूप विशेष विषय आहे. कधीतरी फुरसत मध्ये त्यावरही बोलू. कारण मग, तू विगनच का नाही झालास? वगैरे ते पण अँगल आहेतच की.

मग हे आत्ता का आठवावं? तर त्याला दोन तीन करणं आहेत. सध्या घरी बसून आहे हे एक कारण. म्हणून उगाच तत्वज्ञान पाझरत असतं चारी बाजूने. दुसरं म्हणजे, गेल्या वर्षी सायबेरिया मध्ये गेलेलो तेव्हासुद्धा अशी एक लाईट बल्ब मोमेन्ट आलेली. अकरा बारा वर्षं झाली शाकाहारी होऊन आणि आता रशियाच्या दुर्दम्य भागातून दहा दिवस फिरायचं म्हणल्यावर, कुठेतरी आपल्याला आता इतक्या वर्षानंतर परत एकदा कदाचित काहीतरी मांसाहार करावा लागणार, हे दिसत होतं. कारण पुण्यासारख्या शहरात दररोज चिकन खाण्याचा अट्टाहास करणं जर विचित्र असेल, तर सायबेरिया मध्ये जाऊन मला नाश्त्याला पोहे आणि जेवायला पनीर मागणं सुद्धा तितकंच विचित्र. जिथं जे बनतं, पिकतं, किंवा जे सहज उपलब्ध आहे, ते खाणं जास्ती सुटसुटीत. जिथे शंभर शंभर किलोमीटर वर एक माणूस दिसायचा नाही, तर तिथे रस्त्यावर खूप ढाबे किंवा कॅफे वगैरे असायचा प्रश्नच नव्हता. त्यामुळे एखादा कॅफे सापडला, तर तिथे जे आहे ते खायचं हा आमचा मास्टर प्लॅन. नाहीतर पुढे काही कधी मिळेल त्याचा नेम नसायचा. खूप मोजकं खाऊन दिवस काढले. पण मुद्द्याची गोष्ट अशी की, कुठल्याही दिवशी कधीही स्टार्व्हेशन वाटलं नाही. (आणि हो, रशिया मध्ये बीट आणि बटाटा घालून एक सूप करतात, ते ठिकठिकाणी मिळतं. माझ्यासारख्या शाकाहाऱ्याला ते पुरेसं होतं). मग ते सगळं संपवून लंडनला परत आल्यावर वाटलं की, इथे आपण किती अखंड चरत असतो! सायबेरिया मध्ये जेवढं खाऊन मस्त दिवस जायचा, त्याच्या दुपटीहून जास्त सहज असेल हे. इतक्या गोष्टी आजूबाजूला रचून ठेवलेल्या असतात न, म्हणजे घरात असो किंवा बाहेर, त्या सगळ्या प्रलोभनांना नको म्हणणं ही आपल्या पिढीची खरी कसोटी आहे. आपल्या आधीच्या पिढीचे खायचे वांदे होते. आपल्या पिढीची अति खायचे वांदे आहेत.

तर सध्या लॉकडाऊन मध्ये, आहे ती लाईफ-स्टाईल मेन्टेन करण्यासाठी फ्रिज भरून ठेवायची शर्यत सुरु झाली, तेव्हा मला हे सगळं परत आठवलं आणि वाटलं, की, हीच ती संधी. आपण जरा आपलं एकूणच खाणं पिणं प्रमाणात आणलं तर? आता बाहेर सुद्धा पडायचं नाही आहे. घरात तसंही सामान कमी असणारे? म्हणजे, लॉकडाऊन संपेपर्यंत हड्डीपसली दिसायची पाळी आणायची हा जरी हेतू नसला, तरी सवयींमध्ये थोडेसे बदल करायची हीच ती वेळ, असा विचार तर आहे. गेले खूप दिवस संध्याकाळचं जेवण बंद करून पाहिलं. फार काही त्रास होत नाही. सकाळचं जेवण आणि संध्याकाळी खूप दुधाची कॉफी, यावर पण मजा येते. हे of course, कुठल्याही डाएट मध्ये सांगितलेलं नाही. ही आपलीच लिमिटेड अक्कल. त्यानंतर दोन जवळच्या लोकांना विचारलं आणि त्यांनी अजून जरा बेहतर पर्याय पण सांगितले. मुद्दा असा की, मोजकंच खायचं आहे, तर काहीही मनाला येईल तसं कशाला करावं? थोडंच खा, पण भारी खा, असा काहीतरी डाएट असेलच की. वजन कमी करणे, किंवा वाढवणे, असा कुठलाही हेतू नाही. फक्त प्रमाणात खाणे. इतकाच आहे. तर यामध्ये काही पर्याय, सल्ले, असतील तर ते हवे आहेत. बघा, तुम्हाला माहिती असतील, तर जरूर सांगा. आपण असले विषय चावत बसू. That is far healthier than anything else.


ता.क. बाकी अर्धा एक किलो वजन कमी झालंय लॉकडाऊन मध्ये. पण ते सुरुवातीच्या ४ दिवसात झालेलं. त्यानंतर कायम आहे. म्हणजे हे असं एकवेळचे खाण्यामुळे ते कमी झालं नसावं हा आपला सोयीस्कर विचार आहे.

Part 4: One Night Stand

In the beginning, there was nothing. Then there was light. There was still nothing. But you could see it. या अशा तत्वावर आपली ट्रिप सुरु झाली, आणि त्याच तत्वाशी कायम राहत संपली. मजा अशी की, या अशाच पद्धतीने भटकणारी य लोकं सुद्धा मध्ये मध्ये भेटत राहिली. काही सेकंदापासून, काही तासापर्यंतचा प्रत्येकाबरोबरचा सहवास. मग तुम अपने रस्ते, और मै अपने.


मी जेव्हा मिन्स्क वरून वार्साव ला यायचं ठरवलं तेव्हा त्याला कारण म्हणजे, तेव्हा त्या क्षणी स्वस्तात स्वस्त फ्लाईट तिकीट वार्साव पर्यंतचं होतं. खरंतर खूप खूप आधी मी जेव्हा या ट्रीपसाठी काहीतरी तरी तयारी करू असा विचार केलेला, तेव्हा वार्साव माझ्या यादीमध्ये होतं. पण मग कोणीतरी ऑनलाईन लिहिलेलं की, खरं पोलंड पाहायचं तर क्राकाव मध्ये बघायला मिळेल. वार्साव तर महायुद्धामध्ये खाक झालेलं. आता तिथं सगळं नवं बांधलंय. त्यामानाने क्राकाव मध्ये अजूनही जुन्या गोष्टी शाबूत आहेत. तेव्हा क्राकाव कशाशी खातात हेही मला माहिती नव्हतं. पण मग, हे सगळं सुरु असताना, मला एका क्राकावीयन कुटुंबानं त्यांच्याकडे राहायला यायचंही आमंत्रण दिलं. मग ही एवढी करणं पुरेशी होती यादीमधून वार्साव काढून टाकून त्याठिकाणी क्राकाव घालायला. पण तरीही पुढे, एका रात्रीसाठी का होईना, शेवटी वॉर्सावला यावंच लागलंच. तर ही त्या रात्रीची गोष्ट.



मिन्स्क सोडताना बॉर्डर कंट्रोलवाल्या बाबाशी बोलून झालेलं. त्यामुळे, वॉर्साव मध्ये घुसताना, आता यापुढे सगळं सुरळीत आहे, या अशाच अविर्भावात आलेलो. एक रात्र, दोन दिवस. एवढे काढायचे इथे, आणि दुसऱ्या दिवशी परत मिन्स्कला, रात्री तिथल्या एअरपोर्ट वर. आणि मग पुढे रशिया. हा आपला सरळ सोपा प्लॅन. मिन्स्कमधून निघताना, काही मिनिटं राहिलेली असताना, वॉर्साव मध्ये एक हॉस्टेल शोधलं आणि तिथे रात्रीची सोय केली. आता फोन बंद करा अशी सूचना झाली, आणि मग टेक ऑफ!


हॉस्टेल मध्ये राहण्याचा फायदा असा, की काही ना काहीतरी हालचाल सुरु असते तिथे कायम. कोणीतरी कुठल्यातरी ट्रिपला जात असतो, कोणी जाऊन आलेला असतो. हॉस्टेलच्या लोकांनी काही गोष्टी आयोजित केलेल्या असतात. वगैरे वगैरे. दुपारी हॉस्टेलमध्ये पोचलो. साधारण वॉर्साव मधल्या बऱ्याचशा प्रसिद्ध गोष्टींपासून हे हॉस्टेल खूपच जवळ होतं. कोपर्निकस बाबाचं एक म्यूजियम होतं जवळ. तिथेतर जाऊचया असं ठरवून, मी माझ्या खोलीत बॅग टाकली. तिथे अजून दोघेजण नुकतेच येऊन गप्पा मारत बसलेले. त्यातला एक सुदीप. त्याच्या लगेजची काहीतरी वाट लागलेली. पण शेवटी मिळालं होतं म्हणे. आणि मग फायनली हा इथे पोचला. ओझरतं ऐकलं. आपापले नंबर एकमेकांना दिले, आणि मग सटकलो. खाली कॅफे मध्ये एक जॉन का मार्क भेटला. म्हणाला, स्टार्ट-अप साठी काम करतो. ऑफिस असं नाही मग कधी या हॉस्टेलला, कधी त्या हॉस्टेलला, असं राहतो. नाहीतरी काम ऑनलाइनच तर करायचं असतं, ही त्याची philosophy. त्यानं मलाही विचारलं मी काय करतो. सध्या काहीही करत नाही, म्हणून मी त्याला बगल दिली. अपने त्वचा से अपने उम्र का पता नहीं चलता, म्हणून त्याला मी साध्याच कुठलातरी युनिव्हर्सिटी मधून बाहेर पडलोय असं वाटलं. आपल्याला काय? की फ़रक पडता है? मीही ते दुरुस्त करत बसलो नाही.


पुढे मग, पाय तुटेपर्यंत वॉर्साव चाललो. मधेच इलेट्रीक स्कुटर सापडल्या, मग त्यावरून फिरलो. किल्ले बिल्ले, रस्त्यावरचे आर्टिस्ट, त्यांच्या कला. विगन आणि चविष्ट खाण्याच्या जागा शोधायचा जरा किडा तेव्हा सुरु झालेला. प्राग आणि क्राकाव मध्ये सापडलेली पण अशी ठिकाणं. मग इथेही शोधली, आणि जवळच एक छान छोटेखानी जागा सापडली पण. यासगळ्या मध्ये, कोपर्निकस म्यूजियम अर्थातच नाही झालं. तिथे दोन का तीन दिवस आधी ऍडव्हान्स बुकिंग लागायचं, असं तिथं गेल्यावर कळलं. पण याच म्यूजियम च्या बाजूला आपल्याला विस्वा नदी होती. ही पोलंडच्या मधोमध जाते. पोलंडची सर्वात मोठी आणि सर्वात लांबलचक नदी. नदीकाठी अर्थातच बऱ्याच गोष्टी सुरु होत्या. कोणाचा तरी लाईव्ह परफॉर्मन्स, एकीकडे पार्क मध्ये खेळ, वर खाण्या पिण्याची रेलचेल. नदीकाठी बसलो थोडावेळ. तुम्हाला माहिती आहे? कोपर्निकस ज्या युनिव्हर्सिटी मधून शिकला, त्यावर anti-national म्हणून गदा आणली होती नाझी राजवटीमध्ये. मग प्रोफेसर लोकांना धरलं. विद्यार्थ्यांना धरलं. वगैरे वगैरे. म्हणजे एक्को ही कहानी बस बदले जमाना. याचं मला थोडं अधिक वाईट वाटायचं कारण म्हणजे, आता कोपर्निकस जेव्हा जेव्हा आठवणार, तेव्हा तेव्हा हे सुद्धा आठवणार. म्हणजे झालं न कायमच गढूळ! तसं मला न आठवल्यामुळे जे घडलं ते तर बदलत नाही, हा भागही आहेच. पण असो. जरा जास्ती भरकटायला होतंय म्हणाल्यावर शेवटी शटर डाऊन करू तिथून उठलोच. परत हॉस्टेलवर आलो. डोळा लागणारच होता, तेवढ्यात सुदीपचा मेसेज आला. त्याला मी जेवायला भेटू म्हणालेलो ते कधीच विसरलेलो! तेव्हा रात्रीचे नऊ - दहा वगैरे वाजत आलेले. कमीत कमी हॅलो तरी करू, म्हणून परत उठलोच.


खाली कॉमन एरियामध्ये कोणीही नव्हतं. बारपाशी एक मुलगी होती. चारू. ऍडव्हान्स मध्ये तिने पब-क्रॉल साठी रजिस्टर केलेलं, पण हिच्या शिवाय अजून कोणीच रजिस्टर केलेलं नव्हतं, म्हणून पब क्रॉलच रद्द झालेला. आणि मग ही बसलेली इथे.


"I can take you on a pub crawl, as long as you don't mind drinking alone." पासून आमच्या गप्पांची सुरुवात झाली. ते थेट "तू पण लंडन वरूनच आलीस का?" वगैरे करत करत, दुसऱ्या दिवशी चारूचा वाढदिवस आहे हे समजण्यापर्यंत गेली. एवढ्यात सुदीप उगवला. आणि drinking alone situation चा निकाल लागला. सुदीप समान टाकून आला. आणि मग रात्री दहा अकराच्या सुमारास, आम्ही परत बाहेर पडलो. आपण रहातो त्या ठिकाणची लोकांना टूर करून द्यायची आपली हौस आहेच. मग ते कॅलिफोर्नया असो, लंडन असो, किंवा काही तासाच्या ओळखीचं वॉर्साव असो. थोडे तास का होईना, ते शहर आता माझ्या जास्ती ओळखीचं होतं. मग self proclaimed टूर गाईड बनून, इकडे सायकली मिळतात, इकडून इलेक्ट्रिक स्कूटर उचलू, इथे याव किल्ला, तिथे त्याव काहीतरी, इथे पायऱ्या उतरल्या की थेट नदी, हे असलं करवत करवत पुढचे दोन अडीच तास घालवले. शेवटी आम्ही वीस्वा नदीकाठी येऊन पोचलो. आता मध्यरात्र होऊनही बराच वेळ झालेला. नदीवरच्या पुलावर रंगीबेरंगी लाईट टाकून काहीतरी देखावा सुरू होता. थोडासा पाऊस सुद्धा सुरू झाला. आता तो थांबेपर्यंत आम्हालाही थांबणं भाग होतं. आणि मग इथे आम्हाला तिघांनाही प्रथम थोडीशी एकमेकांची ओळख करून घ्यायला वेळ मिळाला.


पाऊस ओसरला, पण अजूनही हॉस्टेल मध्ये परत जायची इच्छा अजिबात नव्हती. आणि अजून चारुचा वाढदिवस सुद्धा झालेला नव्हता. तसं म्हणाल तर पब-क्रॉल सुद्धा नव्हताच झालेला, पण ते लिस्ट मधून कधीच गायब झालेलं होतं. आता तिथे नवी एन्ट्री झालेली. चीज केक. ऑफ कोर्स. माझी टूर. माझी चॉईस. माझी बॅट, माझी बॅटिंग. आता रात्री दोन का तीन वाजता आम्हा तिघांना चीज केक कोण देणार यासाठी शोध मोहीम सुरू. नदीकाठीच अजून थोडं फिरलो. पण केक वाली जागा काही मिळेना. आता रस्त्यातल्या छोट्या मोठ्या जागाही बंद व्हायला लागलेल्या. मधेच एका लग्नाच्या पार्टीमध्ये सुद्धा घुसलो. पण त्याचं कारण वेगळं होतं. शू लागली म्हणून कुठेतरी जायचं होतं आणि कुठंही पर्याय दिसेना. मग माहिती असूनही सोंग पांघरूण एका पार्टीमध्ये चीज केक आहे का विचारायला गेलो आणि शू करून आलो. पुढे शोध मोहीम सुरूच. अशा वेळी गुगल मॅप वापरायचा नाही, ही क्रांतिकारी कल्पना कोणाची हे आत्ता आठवत नाही पण तीन नंतर त्याला अजिबात पर्याय उरला नाही. रात्रभर सुरू असेल असल्या जागा चाळून, त्यातल्या एका ठिकाणावर बोट ठेवलं आणि बोलावली उबर. ऑफ कोर्स त्या ठिकाणी चीज केक काय तर कुठलाही केक मिळाला नाही. पण एव्हाना उबरच्या ड्रायव्हरला सुद्धा चारूच्या वाढदिवसाबद्दल माहिती होतं. "अरे माझ्या वाढदिवसासाठी म्हणून कशाला इतका त्रास घेताय?" करणारी चारू आता "आज केक ख़ाके ही रहेंगे" वर आलेली. त्यामुळे चीज केक वाली जागा शोधणं हे ऊबरच्या ड्रायव्हर ने पण मनावर घेतलेलं.


शेवटी कदाचित, चार वाजता वगैरे मला एक ठिकाण सापडलच. मी माझ्या आत्तापर्यंतच्या प्रवासाची रसभरीत कहाणी सांगितली, सुदिपने त्याच्या स्टार्टअपची, त्याच्या बॅग ची आणि कसं दर वर्षी तो जग भटकायला निघतो त्याची गोष्ट सांगितली, चारूने तिचा वाढदिवस तिला कसा करायचा होता, की जो आम्ही करत होतो त्याच्या किंचितही जवळपास नव्हता, त्याची गोष्ट सांगितली.


खिदळत, उड्या मारत, अनोळखी शहराच्या, अनोळखी गल्ल्यांतून, तितकेच अनोळखी असलेले आम्ही तिघे, शेवटी हॉस्टेलवर पोचलो. आत्ता इथे हे असं, भेटायचं, असायचं, आणि जे काही केलं ते काहीही करायचं, तेही ठरवून केलं असतं त्याहूनही amazing, असं काहीच कारण नव्हतं. आठवण म्हणून फोटो काढून ठेवला. पुन्हा भेटू असा काही सिन नव्हताच. त्यामुळे त्याच्या वाट्याला गेलोच नाही. पहाटे, म्हणजे आत्ताच एक दोन तासात, सुदिप पुढे निघणार होता. दुपार होईपर्यंत मी निघणार होतो. चारुला अजून एक दिवस काढायचा होता.

Part 3: वॉर्सावचा करार

तर मग पळत, धडपडत, शेवटी मॉस्कोच्या उंबरठ्यावर येऊन पोचलो तेव्हाची ही गोष्ट. इंटरवल आलेली. अर्धी ट्रीप झालेली. अर्धी ट्रीप राहिलेली. सोळा, सातारा तासाचा स्टॉप ओवर होता मिन्स्क एअरपोर्ट वर आणि मग पुढे मॉस्को. खैय्यामला मेसेज टाकला, की परत येतोय रे तुझ्या मिन्स्क मध्ये. आणि अशा करू की कुठं अडकणार नाही की कोणी अडवणार नाही. त्याचं उत्तर आलं की नाही, बघायच्या आधीच इकडे बॅग्स टाकायला आपला नंबर आला.


इथून जो एअरपोर्टवर किस्सा सुरू झाला तो तासाभरात भलताच तापला. शेवटी मला एक मोठ्ठी Do's and Don'ts ची यादी देऊन सोडण्यात आलं. जाताना बाई म्हणाल्या. "हे बघ, We don't do this. This is not normal. Please don't screw up. Do exactly how I said it. Otherwise, I will also lose my job." बाजूच्या बाबाने सुद्धा तीन चार वेळा रंगीत तालीम करून घेतली. "बघ, फ्लाईट उतरली की इकडे जायचं. त्यांना हे दाखवायचं. आणि हे एवढंच म्हणायचं. या दुसऱ्या ठिकाणी अजिबात फिरकायच नाही. आणि मग अमुक. आणि तमुक. समजलं? पक्कं?"


यातल्या प्रत्येक आणि प्रत्येक वाक्याला आपल्याकडे उत्तर होतं. म्हणजे अगदी उचांबळून येत होतं. Simply, असं एवढं कधी काही होत नाही काका! कमीत कमी हे असं तरी म्हणायचं गळ्यापर्यंत आलेलंच होतं. पण तरीही प्रसंगावधान राखून ते म्हणायचा मोह आवरणे म्हणजेच maturity होय. आणि ती मी तेव्हापुरती तरी दाखवली. कश्शाला म्हणजे कश्शाला नाही न म्हणता, सगळं ऐकून घेतलं. पाठीवरची बॅग उचलली. बोलता बोलता चित्रकला करून दाखवलेला कागद इंस्टाग्रामला खायला घालू नंतर म्हणून उचलला. वर बघून परत एकदा विचारलं, "जाऊ मग? पक्कं?"


बाई आणि बाबा, दोघांनी मान हलवली. मी निघायच्या आधी, बाई पुढे गेलेल्या मागे आल्या आणि म्हणाल्या, "का? Why are you doing this?"


तरीही आपण काही म्हणजे काहीही म्हणालो नाही. फक्त मान हलवली. आणि निघालो. जरा दोन पावलं जाऊन न राहवून परत मागे आलो. त्या बाई नी बाबा, दोघांना विचारलं, एक सेल्फी घेऊ का आपल्या सगळ्यांचा? आठवण म्हणून. एवढ्याने आमची सगळी maturity चुलीत गेलेली. दोघांनीही एकत्र मान हलवून उत्स्फूर्तपणे ताबडतोब नकार दर्शवला. त्यांनी अजून कुठला निर्णय बदलायच्या आत, मी आपली गेलेली maturity परत आणून खाली मान घातली आणि चालायला लागलो. आता मॉस्कोपर्यंत पोचल्याशिवाय मान वर काढायची नाही. खैय्यामचा मेसेज आलेला. ब्लडी रशियन्स.


आता थोडं रिवाइंड करू.
झालेलं असं.
बेलारूस नावाच्या देशामध्ये, काही ठराविक अटींखाली भारतीय नागरिकांना ३० दिवस, व्हिसा फ्री एन्ट्री मिळते. या अटी शोधणे म्हणजे एक मोठ्ठ काम आहे हा भाग वेगळा. पण फुकट ते पौष्टिक न? म्हणून शोधलं. लंडन वरून मॉस्कोपर्यंत का जायचंय याला जसं उत्तर नव्हतं, तसं, बेलारूसच्या फॉरेन मिनिस्ट्रीच्या वेबसाईटची पानं चाळत का बसायची यालापण काही खास उत्तर नव्हतं. ऑनलाईन बघाल, तर युरोप मधून रशियाकडे जमिनीवरून जाणारी लोकं सहसा रिगा मधून जातात. बेलारूस पार करून मॉस्कोमध्ये जाणं, इतकं सरळ सोपं असताना ऑनलाईन कोणीच कसं काय याबद्दल फारसं लिहिलेलं नाही, हे बघून इथेच सावध होण्यापेक्षा, हीच ती वेळ आपणच इतिहास घडवायची, हा मनात विचार आला असावा. तसंही, आपल्याला भूगोलापेक्षा भूमिती जास्ती प्रिय असल्यामुळे, सरळ रेषेत बेलारूसमधून मॉस्को कडे जात येत असताना, उत्तरेकडे वाकडी वाट करून रिगामधून हे तर आपल्या बुध्धीला पटतच नव्हतं. आणि रिगाकडे वाकडी वाट न केल्यामुळे, मला दोन दिवसही जास्ती मिळणार होते. जोमात मी बेलारूसच्या वेबसाईटची पानं चाळायला सुरु केली. भारताच्या यु के हाय कमिशनच्या वेबसाईटपेक्षा सुद्धा यांची वेबसाईट जास्ती गचाळ असूनही, आपण धीर सोडला नाही. सरकारी आणि खाजगी अशा दहा ठिकाणी हे व्हिसा फ्री वालं गणित सापडलं. तुमच्याकडे भारतीय पासपोर्ट असेल, चालू आणि एकदा तरी वापरलेला असा मल्टिपल एन्ट्री शेंगन विसा असेल, आणि हे सगळं किमान सहा महिने valid असेल, तर मग तुम्हाला मिन्स्क मधून बेलारूस मध्ये ३० दिवस व्हिसा फ्री एंट्री. इथे मला तर जेमतेम २ किंवा ३ दिवस हवी होती.


पण मग मिन्स्कच्या एअरपोर्ट वर रात्रीच्या अकरा बारा वाजता आपली गाठ पडली ते बेलारूसच्या बॉर्डर कंट्रोलशी. Neither a good time nor a good idea. त्यावर sms आला की सरप्राइज...! तुमचं रोमिंग इथं चालतच नाही. हे य पैसे द्या, मग थोडंसं देऊ. यावर आपल्याला काही फरक पडत नाही असलं काही म्हणायच्या आत पासपोर्ट कंट्रोलवाल्या ताईंनी बोलावलं. शेंगन विसा आहे वगैरे बघून परतीचं तिकीट आहे का विचारलं. "परती नाही पण पुढचं आहे" असं म्हणून मॉस्को आणि नंतर परत लंडनवालं सगळं तिकीट दाखवलं. पण मग ताईंनी, क्या लगा था? गब्बर शाबाशी देगा? अशी प्रतिक्रिया दिली. एक काम कर म्हणाल्या ताई. वरच्या मजल्यावर जा आणि बॉर्डर कंट्रोलवाल्या काकांना भेट. आणि ते काय म्हणतायत बघ. त्यांनी सोडलं तर मग तुला इथून जाऊ देऊ. काहीतरी बिनसलंय याचा अंदाज थोडा थोडा येऊ लागलेला तेव्हाच.


बाकी सारी जनता लाईनीतून एक एक करत बाहेर पडत असताना, आपण एकटेच उलट दिशेने चालत जाताना उगाच exclusive असा फिल येतो. तुमच्यावर अशी वेळ न येवो. पण आलीच तर एकदम टशन मे जानेका. फुल ऑन अटेंशन मिळतं लोकांकडून. तुमची वाट लागलीय हे तुम्हाला माहिती आणि त्या काऊंटर वाल्या ताईला. बाकीच्यांना थोडीच?


पुढे बॉर्डर कंट्रोलवाल्या काकांनी सांगितलं की कंनेक्टींग तिकीट हवं आणि ते जग्गात कुठंही जायचं असलं तरी चालतं, पण मॉस्कोशिवाय. आता हे शेवटचं "मॉस्को शिवाय" हे लिहायचं न ठळक पणे? उगाच स्टार मारून खाली कोपऱ्यात कशाला? असंही काही म्हणायचा स्कोप नव्हता. काकांनी त्यांच्या काचेच्या बाहेर, चक्क प्रिंट आऊट चिकटवून ठेवलेली - केवळ हेच लिहिलेली! तिथे काकांसमोर वेबसाईट उघडली, तर चक्क सापडलं की हे पान! म्हणजे मागे बघितलं तेव्हा कुठं झाक मारायला गेलेलं काय माहिती! तरी on a side note, इथे प्रिंट आऊट लावून ठेवलीय अशी, म्हणजे असला उद्योग करणारा, मी पहिलाच इसम नसणार! अजूनही महाभाग इथे फिरकले असतील. असो. तासभर गेला यांच्यातच. रात्री बारा वाजता तेव्हा त्या वास्तु मध्ये, त्यांचे कर्मचारी सोडले, तर एक मी होतो, आणि खालच्या मजल्यावर खैय्याम. त्याची गोष्ट वेगळी. मला जे काय करायचं ते पुढच्या काही मिनिटात करणं भाग होतं. समोर दोन पोलिस, दोन पासपोर्ट कंट्रोलची लोक आणि हे बॉर्डर कंट्रोलचे काका. सगळ्यांची नजर माझ्यावर. माझ्या हातातल्या फोन वर इंटरनेट उपकार केल्यासारखं चालत होतं. आणि मला आता फास्टेस्ट फिंगर फर्स्ट करायचं होतं आणि ठरवायचं होतं की आपण दरवाज्याच्या इस पार जाणारे की ऊस पार?


कुठलंही युरोप मध्ये परत जाणारं तिकीट काढायचं आणि इथून सटकायचं. Then you're not my problem. हे अप्रत्यक्षपणे काकांनी स्पष्ट केलेलं. "मग तू तीस दिवस राहून जा, नाहीतर आत्ता लगेच जा. मला काहीही फरक पडत नाही." आणि मग इथून वॉर्साव कडे जायचं ठरलं. केवळ एकच कारण. तेव्हा त्या वेळी ते एकच स्वस्तात स्वस्त तिकीट मिळत होतं. ते तिकीट दाखवलं. आणि मिन्स्क शहरात दाखल झालो. पुढे अजून मॉस्कोकडे कसं जायचं हा भाग होताच. या सगळ्या ट्रिप मध्ये एकमेव महागडं फ्लाईट तिकीट काढलेलं ते हे मिन्स्क वरून मॉस्कोकडे, मॉस्को वरून याकुतस्क आणि मग मगदान वरून लंडन कडे. ते चुकवलं तर खूपच वाट लागणार होती.


रात्री, अजून दहा ठिकाणी शोधाशोध करून, एक मार्ग सापडला. आता आपल्याला मिन्स्कच्या फॉरेन मिनिस्ट्रीच्या वेबसाईटचा थोडा थोडा सराव झालेला. सकाळी, म्हणजे सुमारे ५-६ तासात परत एअरपोर्टला गेलो. थेट बॉर्डर कंट्रोल कडे. यावेळी दुसरे काका होते. त्यांना माझं वॉर्सावचं तिकीट दाखवलं. एक रात्री सोडून पुढच्या दिवशीचं मॉस्कोचं तिकीट दाखवलं. म्हणालो, काका, हे बघा, आता निघालो इकडून. उद्या परत येईन. तुमच्या वेबसाईटवर लिहिलंय, तुम्ही २४ तासापर्यंत transit मध्ये बसू देता. आणि तसं बसलो, तर मग मला पुढे मॉस्को मध्ये जायला नाही पण म्हणू शकत नाही. कारण, नियमाप्रमाणे, आपण मिन्स्क शहरात एंट्री केलेली नसेल. काकानी मान हलवली. म्हणाले, जा सिमरन. जी लो अपनी जिंदगी.


हे सगळं करून आता जेव्हा मी वॉर्साव वरून परत मिन्स्क कडे जायला निघालो, तेव्हा काहीच कुठे गंडण्याचं कारण नव्हतं. मला मिन्स्क मध्ये जायचंच नव्हतं. सोळा सातारा तास transit मध्ये बसेन. एअरपोर्ट फिरेन. आणि जाईन पुढे. हा आपला प्लॅन.


मगर वो हो न सका, और अब ये आलम है, के तुम नहीं, तेरा गम, तेरी जुस्तजू भी नहीं. हे असं सगळं मॉस्को बद्दल होणार होतं! कारण काय? तर या वॉर्सावच्या एअरपोर्टच्या या लोकांना माझं एकूणच प्रकरण संशयास्पद वाटलेलं.


"तू कालच मिन्स्क मध्ये होतास न? आता परत का निघालायस?"
"मिन्स्क मध्ये नाही जाणारे. रशियाला जाणारे."
"नाही जाऊ शकत"
"मिन्स्क मध्ये गेलो तर नाही जाऊ शकत. Transit मध्ये असलो तर जाऊ शकतो. जा विचारून ये मास्तरांना"
बाबा गेला, आणि मग बाई आल्या.
.
.
"मग कालच का नाही गेलास? वॉर्सावला का आलास?"
"रशियन व्हिसा सुरु व्हायला दोन दिवस होते."
"मग वॉर्साव मधून थेट जा की मॉस्कोला. मिन्स्क मधूनच का जायचंय?"
"अरे बाबा. पुढची तिकिटं सगळी मिन्स्क मधून आहेत."
"का?"
"का काय का?"
"का?"
"तशी काढलेली तेव्हा, म्हणून तशी आहेत."
"मिन्स्कच का?"
"हे बघ आपण सरळ रेषेत जाणारा माणूस आहे. म्हणून."
"मॉस्को मध्ये जाऊन काय करणार?"
"काही नाही करणार. सायबेरिया मध्ये जाणार. तिथे अमुक अमुक गावात फिरणार."
"काय?"
"काय काय काय?"
"आम्हीपण गेलो नाही कधी तिथे. कोणीच जात नाही तिथे सहसा. तू का निघालाय?"
"का काय का अरे? आता निघालोय."
"कोणाबरोबर"
"आहेत २-३ लोक"
"तू ओळखत नाहीस?"
"तिथेच भेटेन प्रथम"
बाईंनी गिव्ह अप मारला. बाबाला परत बोलावलं.
.
.
"वर्साव मध्ये राहतोस?"
"नाही"
"मग कुठून आलास?"
"क्राकाव"
"तिथं राहतोस?"
"नाही"
"तिथं कुठून आलास?"
"प्राग"
"तिथं राहतोस?"
"नाही"
"बस मग इकडे बाजूला. आता मास्तरांनाच बोलावतो."
.
.
.
आता अजून कोणीतरी आलं.
"परत एकदा सांग पहिल्यापासून. या कागदावर काढून दाखव, कुठल्या तारखेला कुठून कुठे कसा आलास."
"काका, तुमच्या मिन्स्कच्या बॉर्डर कंट्रोल ला विचार न. मी तिथे होतो काल. मी त्यांना विचारून आलोय."
"ते आमचं काम आहे. ते करतो आम्ही. तू कागदावर काढून दाखव आधी."
"काढतो की. घाबरतो काय? पण तुम्ही विचारा तरी. उगाच गैरसमज झालाय. त्यांनी परवानगी दिली तर विषयच मिटला न."
"आम्हाला आमचा देश माहिती आहे. तुला नाही सोडणारे."
हे सहाव्यांदा बोलून झालेलं या गॅंगचं की मला नाही सोडणारे!
"संबंधच नाही. आधी मला एक सांगा. तुमचा देश - म्हणजे exactly कुठला देश? पोलंड, बेलारूस की रशिया?"
"रशिया"
च्यामारी. तरीही आपण मागं हटणार थोडीच होतो.
"हे बघ. तुम्हाला काय वाटतंय याला फार महत्व नाही आहे, खरं तर. वाईट वाटून घेऊ नका. बॉर्डर कंट्रोलला फोन करा. तुमच्या देशाने दिलेले नियमच पाळतात ते. आणि त्यांनी सांगितलंय मला."
"तुला कागदावर काढून द्यायला काय हरकत आहे? कुठून आलास सांग तरी"
"काही हरकत नाही आहे. काढणारच आहे." आणि पोस्ट पण करणारे इंस्टाग्राम वर.
.
.
.
हे सगळं होता होता, दहा लोकं येऊन गेली. बाकीची काउंटर ओस पडली. आता विमान के उडान की वेळ अर्ध्या पाऊण तासावर आलेली. हे बघा. म्हणून एअरपोर्ट वर कायमच आपण खूप म्हणजे खूप वेळ हाताशी ठेवून जातो. कधी कुठं लागेल सांगता येत नाही. इथे तर भाषेची सुद्धा मजा होती. तशी भाषेची मजा तर मिन्स्क पासून सुरू होती. मिन्स्कमधली अर्ध्याहून जास्ती हुज्जत आपण गूगल ट्रान्सलेटर वापरून घातलेली. इथे थोडी बरी परीस्थिती होती. पण एकूणच स्वतःच्या पेशन्सची माझी मलाच दाद द्यावीशी वाटत होती. पण आता अर्ध्यावर येऊन परत पण जायचं नव्हतं.


शेवटी. सच्चाई की जीत झालीच. किंवा बेलावियन एअरलाईनला मायेचा पाझर फुटला, म्हणू. किंवा त्यांना बरोबर माणूस सापडला मिन्स्क बॉर्डर कंट्रोलचा. काहीही असो. दहा गोष्टी माझ्याकडून वदवून घेऊन, पुढे कुठं जायचं. कुठं नाही जायचं. वगैरे सांगून, मग जा म्हणाले.

क्रमशः

She said, she fills the bath tub with ice to keep her beer chilled, and showers near the pool. And this was not the weirdest of her habits that we talked about. Call them idiosyncrasies, she said, because it sounds nice. For her, all these "idiosyncrasies" put together, was a feeling of home. A home, that was on the move with her. A home, that offered a continuity of some sort and eased out her thoughts to flow into her writing.


I met Emogen at a poolside restaurant in a hotel where I was staying in Athens. She was a travel blogger. How clichéd, I told her with a slight hint of disbelief when we first started talking. It was late night. The restaurant had closed the kitchen just a few minutes before I arrived. It had been a busy day for me already. Though, I was not sleepy, I was too tired to go out. With that, only relaxing thing I could do was to sit besides the pool and dip the feet in the water. That's exactly what I was doing when she joined in. She looked fresh, as she just had the shower, but slightly agitated as they didn't allow her to smoke near the pool. I was tempted to ask her why she joined me near the pool, but then having a company that time wasn't a bad idea either.


I asked her why she preferred staying in a hotels while on the move. I told her how much I loved staying in Airbnbs while in Athens, how much beautiful each home was, how much I got to know about local culture and what not. And she said, how clichéd, and gave me a "been there done that" look or maybe it was "I don't care" look. She got up to collect her drink. After returning she told me her theory about what made her write, what slowed her down, what worked as her dreamcatcher and when her thoughts, how much ever tremendous, simply evaporated. And she went on n on with that. Finally she took a pause and looked at me. But I had no such stories or idiosyncrasies about what made me think, or work. She pulled her lighter out and put that back in. Offered me a drink which again I refused politely. But she appeared less agitated now than how much she was when she arrived.


I told her about my friend, who went on mountains, and jungles, and what not resorts or farms, to write. Emogen smiled as if I was making it up. It was her turn to give me a look at disbelief. I asked her, where her home was. And she said, she didn't remember. Especially "the home" I was referring to. Otherwise, she was already home. I asked her if she always spoke so slow and used words so carefully. She smiled and said, it was an occupational hazard. We exchanged a few of our travel stories. Most of hers were written and most of my written ones were all the same mishap ones. I told her how much I traveled recently and how much I liked allowing a little piece of every place to grow inside me. Our perspectives to look at new places, people, experiences and travel altogether was different.


You are on the move for 5 years. You'll see what I mean in another 10. She said.


My mom says I never returned home after I left for the college, for the first time. That makes it more than 20 years. On the move. I said.


Alright. Then, maybe, I will see after another 5 years. She said and got up to head back to the room.


I didn't want the conversation to finish, yet but then I wasn't carrying any drink to finish nor was I smoking, to socially oblige her to stay and continue the conversation. Out of nowhere I burped out a useless question and asked her if she had a smoking room or non-smoking one. She came back and offered if I wanted to go with her. And I told her I didn't smoke. She paused for a bit, sat down. And then offered if I wanted the chilled beer from her bath tub.



The manager from the restaurant stopped by too at the same time, asking us if we wanted anything or should he send anything directly as a room service if we were heading back. I asked him if he had any beer cans specially chilled inside the bathtub, which he of course didn't have, but he took it as a signal to disappear. Emogen smiled and asked again, if we were heading back to the room. I told her, I love collecting stories would rather love to hear a few more of hers, right there by the poolside.


That was one story right there in making.

क्रमशः

"फटाक पोरगी येत नाही की आज काल बाजूला बसायला. मग लागली सवय पीच्चर लाऊन बसायची." प्रामाणिक असलेलं कधीही बरं. उगाच दुर्लक्ष केल्यासारखं वाटू नये.


"मी तर झोपते फ्लाईट मध्ये."


तरीही माझं प्रामाणिकपणा सुरूच होता, "तुला पण भेटत नसेल न माझ्यासारखा. म्हणून सवय लागली असेल."


"Yeah. Right." तिनेपण मग प्रामाणिक व्हायचं ठरवलंच शेवटी.



आणि खरं सांगायचं तर, मला आठवत नाही की किती महिने झाले फ्लाईटमध्ये कोणीतरी बाष्कळ गप्पा मारायला सापडून! आणि whenever there seemed like a possibility, there was always a middle seat between that possibility and me, which was never empty. आणि इथे तर काहीही कारण नसताना ही बया माझ्या शेजारच्या बापयाला म्हणाली की तू बस हवं तर खिडकीपाशी. मी बसेन मधल्या सीट वर थोडावेळ.


बॉस. तिथेच आपण सिनेमा बंद केला. हेडफोन्स गुंडाळून आत ठेवले. आणि मुंडी वळवली. इतका विंडो सीटचा त्याग कोणी करतं का आजकाल? शेक-हॅण्ड साठी हात पुढे केला आणि म्हणालो,

"ग्यारह मुल्कों की पुलिस मुझे उधर ढूंढ रही है, और मै इधर हूं। I am don. नाम तो सुना होगा?"


पण पोरगी जरा जास्तीच हजरजबाबी निघाली. लै पिच्चर बघत असावी!

"तो तुम हकलाते हो की जानवर जैसा पानी पीते हो?"


"अगायायाया! तुला आयडिया नाही, किती सॉलिड सिक्सर मारलीय तू आत्ता!" Almost सीटवरून खालीच पडणार होतो मी!


पण माझा एकूणच awesomeness न झेपल्यामुळे, ती लगेच म्हणाली, "BTW, I am married.". प्रामाणिकपणा bites!


"होय की. I am सुद्धा married. खुश?" आपणसुद्धा कशाला सोडा?


"मग ठीके."


"What do you mean by मग ठीके?" ही बया पण कमी नव्हती!


"बाब्बो... तू बेअरींग सोडलं की डॉनचं!"


"Under normal circumstances, you tell me that you're Mona Darling, and not I'm married! मग कसं राहणार बेअरींग?"


"I'm sorry. But I'm really not Mona darling."


"Don't be sorry. I'll adjust. ही सगळी जनता आलीय आज, तू आणलय त्यांना?" बहारीनच्या विमानतळापासून या लोकांचा जरा बालिश चाळे युक्त गोंधळ सुरू होता.


"हो. माझीच पिलावळ आहे ही.


"अगं पण इतकी?"


"एकवीस जण आहे. कार्पोरेट ट्रीप."


"अरारारा."


"Yeah. I know. पण आता थोडा वेळ ते शांत बसतील. तू बोल. तुझं चालू दे."



आता काय? ट्रीप वर नेणारीच बया भेटली म्हणाल्यावर सगळ्या ट्रीपवाल्या अनुभवांची लिस्ट सुरू झाली. च्यामारी, इतक्या कॉमन जागा निघाव्यात आम्ही दोघांनी बघितलेल्या? म्हणजे, लंडनच्या ट्रेन झाल्या. पॅरिसमध्ये घंटा कळत नाही जगेचं नाव काये, झालं. न्यूयॉर्कमध्ये केवढी छोटी छोटीशी घरं असतात, रूममध्ये बॅग उघडली की अजून कुठेही हलता येत नाही, झालं! मॉस्को मध्ये किती चायनीज भरलेत, हेही झालं! शनी शिंगणापूर पासून सिंगापूर पर्यंत सगळं सगळं झालं. खटाखट.


"अथेन्स मध्ये पहिल्यांदाच?" हा आपला पावशेर ठेवायची मोमेंट.


"हो" ये पकड़ा!


"क्या बात है! प्लाका नावाची जागा आहे इथे एक. सगळे earthlings झोपतील कुछ घंटो में, तब उधर को घुमने आयेगा मै."


"क्यू?"


"क्यू is not a right question Mona Darling. Question is, do you want to join in? Athens का dessert खिलाएगा तेरेको?"


"मी टूर घेऊन आलीय. तुला समजतंय न? अजून तीन ठिकाणाहून येणारेत लोक. आम्ही सगळे एअरपोर्टला भेटू. मग सगळ्यांना घेऊन हॉटेल. चेक इन. तिकडचं सगळं. लोकांना जेवायला घालायचं. ते झोपले की मग उद्याची तयारी. कॉर्पोरेट टूर्स म्हणजे जरा ज्यादा कटकट असते. तुम क्या जानो रमेशबाबू?"


"हे बघ. मी तर जाणारे. आणि लै भारी काहीतरी खाणारे. तेरेको जमेगा, तो आओ। नहीं जमेगा, तो एक बात याद रखना."


"काय?"


"पानी पीते रेहना। जरूरी होता है। Keep drinking water"


"पाप को जला जला के राख कर दूंगा?"


"अगं तू किती कमाल आहेस! सिक्सर आहे हा अजून एक."


"नंबर दे तुझा. जमलं तर येईन."


"फक्त पुलिस को मत बताना। कारण I don't know what happens with the बारहवां मुल्क starts looking for me."


"असू दे की अरे, मर्द को कभी दर्द नही होता न?"


(क्रमशः)

Drop-Out

"Wow! ... and with all that you are a drop-out too. How cliched! What's up with people being college drop-outs and then doing so well?"

"It's not that. I wasn't doing great in school. So the choice was kinda simpler. Either do well or stay in the school."

"No. No. No. The choice is never that simple!"

"See. I had low grades. I was consistently below par. My teachers were screwing my happiness. And if even by mistake if I looked happy to anyone in the class, they'd make sure to remind me how poor I was in studies as if it was everybody's mission to keep me from being happy."

"I've heard that before. The curriculum being far from being connected to the real world, and then children feel ..."

"I had no problem with the curriculum. Don't get me wrong. I loved many things from it. Who doesn't like playing with numbers and then unfolding the universe on the fingertips. You just said, how much you loved fourier transform. Didn't you?"

"...well. You don't say that loud. It becomes contravercial."

"I disliked the pace that was forced upon me. I was a bit of slow learner. And I didn't know yet how to be okay with thay. So, I struggled with it, for a long time. Until one day, when I decided to refuse to remain unhappy just because I was not great at cracking exams. That was a lightbulb moment for me. Yes, you are terrible on one side, but no one can deny happiness to you at that expense. Can they?

"Je baat!"

"Then I simply started being happy, even though I continued to perform poorly in the exams."

"And that screwed the happiness of your teachers?"

"Some of them definitely didn't understand what was happening to me. Some felt it's because I was hitting puberty! And some just went ballistic!"

"...I am listening. go on."

"no. that's it. I dropped out of the school. My pace, my way, my subjects. I kinda liked your idea of going out on road with your own curriculum. Do that. And then we will talk again.

"I'll be a corporate drop out then."

"Best part of signing up for your own pace is... Well, let me not spell out everything. You'll figure it out."

"Remember, I told you, the choice is never that simple."

"You're telling someone who did it?"

"Yes. Of course. Because that's exactly why you can appreciate it more."

"Here is one advice to you. There are plenty of stories around you, only if you stop being all ears only when you hear them tagged with drop-out."

"That is not true. I was not all ears for your story because I heard drop-out."

"Come on!"

"Not lying."

"...I am listening. go on."

"I was all ears because I don't see many girls around me appreciating fourier transform as much as I do."